Nutriëntenoverschotten in de landbouw, 1970-2004

Tussen 1970 en 1986 toename overschotten door een intensievere landbouw

Tussen 1970 en 1986 veroorzaakt de gestegen import van krachtvoer voor de groeiende veestapel een toename van de nutriëntenoverschotten in de landbouw. Vooral het ontstaan en de groei van de niet-grondgebonden (intensieve) veehouderij op de zandgronden van het zuiden, oosten en midden van het land draagt hieraan bij.
Bij stikstof wordt dit nog versterkt doordat ook de gehalten in krachtvoer in die periode sterk zijn gestegen. Om in de groeiende behoefte aan ruwvoer te voorzien, is bovendien het gebruik van stikstofkunstmest toegenomen. De toename van het fosforoverschot door de groei van de veestapel is gedeeltelijk afgezwakt door de daling van het fosforgehalte van krachtvoer na 1975.

• Veehouderij: aantallen dieren, 1980-2009

Overschotten sinds 1986 sterk gedaald

Na 1986 is het stikstofoverschot met circa 50% en het fosforoverschot met circa 65% afgenomen (2004). De daling van de nutriëntenoverschotten na 1986 is vooral een gevolg van de invoering van de Beschikking superheffing (1984). Hierdoor is het aantal runderen sterk afgenomen. Ook zijn de nutriëntengehalten in krachtvoer, vooral van fosfor, lager. Verder is het gebruik van stikstofmeststoffen aanzienlijk verminderd: in 2004 was het gebruik 40% lager dan in 1986.
Het fosforoverschot daalt gestaag, terwijl het stikstofoverschot tussen 1990 en 1998 nauwelijks afnam. De stagnatie in de daling van het stikstofoverschot komt doordat het mestbeleid in eerste instantie vooral gericht was op terugdringing van het fosfaatgebruik. Na de introductie in 1998 van het Mineralen Aangifte Systeem (MINAS: mineralenboekhouding voor zowel stikstof als fosfor waarbij bij verliezen boven van te voren vastgestelde normen heffing moet worden betaald) kwam de daling van het stikstofoverschot weer op gang.

• Mestproductie door de veestapel, 1986-2023*

Overschotten 2004

De overschotten in 2004 zijn sterk gedaald ten opzichte van het jaar ervoor: stikstof met 14% en fosfor met 35%. Deze daling is vooral veroorzaakt door een hogere gewasproductie ten opzichte van 2003 (in 2003 was de gewasproductie erg laag door de extreem droge zomer). In 2004 bedraagt het overschot voor stikstof 60% en voor fosfor 35% van de totale aanvoer van mineralen. Dit is een verbetering sinds de invoering van MINAS. In 1997 was dit voor stikstof nog 70% en voor fosfor 55%.

Relevantie

De stikstof- en fosforoverschotten uit de landbouw accumuleren vooral in de bodem. Een deel spoelt uit naar het grondwater, terwijl ook een deel naar de lucht verdampt als stikstofverbindingen (o.a. ammoniak).

• Stikstofbalans van bodem en grondwater, 1986-2013
• Fosforbalans van bodem en grondwater, 1986-2013
• Ammoniakemissie door de land- en tuinbouw, 1990-2021