Mondiale CO2-emissies door gebruik van fossiele brandstoffen en cementproductie per regio, 1990-2010

Wereldwijde uitstoot koolstofdioxide zet lange-termijn-trend voort

Het Planbureau voor de Leefomgeving en het Joint Research Centre (JRC) van de Europese Commissie hebben becijferd dat in 2010 de wereldwijde uitstoot van kooldioxide, het belangrijkste broeikasgas, met ruim 5% is toegenomen, na een daling van 1% in 2009 (Olivier et al., 2011). Dat is de grootste toename sinds twee decennia, vergelijkbaar met de toename in 1976 toen de wereldeconomie zich herstelde van de eerste oliecrisis en de daaropvolgende aandelencrisis. De voortgaande groei in ontwikkelingslanden en het economische herstel in de geïndustrialiseerde landen zijn de belangrijkste redenen voor de grote toename van 5,8% in 2010 tot het hoogste niveau ooit van 33 miljard ton CO₂, hoewel de uitstoot van de meeste industrielanden in 2010 nog onder het niveau is van voor de recessie. De uitstoot is in de meeste grote economieën toegenomen, maar China en India zijn met 10% en 9% de grootste stijgers.

De stijging is gemiddeld 1,7% per jaar in de laatste drie jaren waarin de kredietcrisis zich afspeelt. Dat is vrijwel gelijk aan het langjarig gemiddelde van 1,9% van de laatste twee decennia vanaf 1990. De hier gepresenteerde voorlopige emissiecijfers zijn exclusief de CO₂-emissies door bos- en veenbranden en door de afbraak van onverbrande biomassa en van veenlagen. Die emissies vinden vooral plaats in de ontwikkelingslanden. Als die worden meegeteld dan verhogen ze het mondiale CO₂-emissietotaal dat wij hier beschouwen met 20%, hoewel de uitstoot jaarlijks sterk kan fluctueren en ook een hoge mate van onzekerheid kent.

Grote regionale verschillen tussen China en India en geïndustrialiseerde landen

In Europa is de CO₂-uitstoot van de bedrijven die meedoen aan het Europese Emissiehandel Systeem (EU-ETS) in 2010 met 3% toegenomen, wat veel minder is dan het herstel van de industriële output, na een uitzonderlijk grote afname van de CO₂-uitstoot van 11,8% in 2009. In de VS zijn de industriële verbrandingemissies in 2010 met 4% toegenomen.

• De uitstoot van de huidige EU-27 is in 2010 met 4% toegenomen tot 4,0 miljard ton CO₂ (die van de EU-15, de 15 lidstaten die bij de aanname van het Kyoto Protocol de Europese Unie vormden, met 3%). Die van de VS namen met 4% toe, tot 5,2 miljard ton. In Japan nam de uitstoot toe met 6,5% tot 1,2 miljard ton en in Rusland met 4% tot 1,7 miljard ton. In 2010 is de uitstoot van alle landen met een doelstelling in het Kyoto Protocol met 3,5% toegenomen, als we de VS, die het protocol niet geratificeerd hebben, meetellen.
• Sinds 2003 is de CO₂-uitstoot van China verdubbeld en die van India is met 60% toegenomen. In 2010 is de uitstoot van China met 10% toegenomen tot 9,0 miljard ton, hoewel China zijn wind- en zonne-energievermogen heeft verdubbeld. In India, waar de binnenlandse consumptie driekwart van het bruto binnenlands product bedraagt, had de CO₂-uitstoot ook weinig last van de recessie en is de uitstoot in 2010 met 9% tot 1,8 miljard ton toegenomen. India is het vierde land qua CO₂-uitstoot, vóór Rusland en na de EU-27.
• In 2010 is de economie ook in de meeste andere ontwikkelingslanden verbeterd, met een navenante toename van de CO₂-uitstoot. Brazilië +12% na -5% in 2009, Zuid Korea +9% na +1% in 2009. In het totaal is de uitstoot van de overige ontwikkelingslanden in 2010 met 5% toegenomen, na een toename van 2% in 2009.

Van grote landen Australië hoogste CO₂-uitstoot per persoon

Omdat de bevolkingsomvang en het niveau van economische ontwikkeling sterk verschilt tussen landen, laat de CO₂-emissie per persoon een heel andere volgorde zien dan de uitstoot per land. Australië staat dan op de eerste plaats en de Verenigde Staten op de tweede plaats van de top-25 landen met de hoogste uitstoot in 2010. Sinds 1990 nam de CO₂-uitstoot per persoon in de EU-27 af van 9,2 naar 8,1 ton CO₂ per persoon (in de EU-15 van 9,1 naar 7,9) en in de Verenigde Staten van 19,7 naar 16,9 ton CO₂ per persoon. In China nam deze toe van 2,2 naar 6,8 ton CO₂ per persoon (zie derde tabblad boven de figuur).

Door de snelle economische ontwikkeling is de uitstoot per persoon in China nu bijna op eenzelfde niveau als gebruikelijk binnen de groep geïndustrialiseerde landen. De huidige uitstoot per persoon is lager dan die van de EU-27, maar is nu gelijk aan de CO₂-uitstoot per persoon in Italië en hoger dan Frankrijk, hoewel de sectorale aandelen van huishoudens, transport, elektriciteitsproductie, de industrie en de dienstensector heel verschillend zijn (Olivier et al., 2011). Hoewel de uitstoot per persoon in India sinds 1990 verdubbeld is, is die met 1,5 ton/persoon veel minder dan in de industrielanden. Deze veranderingen weerspiegelen de grote economische ontwikkeling van China, de structurele veranderingen in de nationale en mondiale economie en de impact van klimaat- en energiebeleid.

Wereldwijde CO₂-uitstoot sinds 1990 evenveel toegenomen als in de 20 jaar daarvoor

De mondiale fossiele CO₂-uitstoot die in 1990 wordt geschat op 22,7 miljard ton, was in 2008 gestegen tot 31,6 en voor 2010 tot naar schatting 33,0 miljard ton. Deze 45% groei sinds 1990, het basisjaar van het Kyoto Protocol, is hetzelfde als in de twintig jaar daar voor. De grote regionale verschillen in de emissiegroei leidden tot aandelen van 54% van ontwikkelingslanden en 43% van industrielanden in 2010. De top-6 van grootste CO₂ uitstotende landen, inclusief de EU-27, hebben nu een aandeel van 70% in de mondiale emissies, terwijl de top-25 meer dan 80% dekt.

Industrielanden gezamenlijk op koers voor halen Kyoto-doel

De industrielanden die het Kyoto Protocol geratificeerd hebben (dus exclusief de VS, die dat niet deden), zijn op koers om hun gezamenlijke doel van gemiddeld 4,2% reductie te halen in de periode 2008-2012 ten opzichte van het basisjaar, dat meestal 1990 is. Met een geschatte gemiddelde reductie van 16% in de jaren 2008-2012 zullen zij dat gezamenlijke doel zeker halen.
De industrielanden, die het Kyoto Protocol geratificeerd hebben, plus de VS, zullen in de periode 2008-2012 gezamenlijk ongeveer 7,5% minder broeikasgasemissies hebben dan in 1990. Daarmee liggen zij gezamenlijk ook op koers om het oorspronkelijke doel van 5,2% reductie te halen. Belangrijke redenen daarvoor zijn de afname van de uitstoot in de Oost-Europese landen in het begin van de jaren '90 en de recente recessie. Wel moet opgemerkt worden dat er grote verschillen zijn tussen individuele landen - met bijvoorbeeld een afname van de CO₂-emissies in de EU-27 en Rusland, een toename in de VS en stabilisatie in Japan - en dat sommige landen hun Kyoto-doel niet zullen halen zonder aankoop van emissierechten. In de 7,5% is nog niet de bijdrage meegenomen van de emissierechten die landen aankopen van CDM reductieprojecten in ontwikkelingslanden en die ook meetellen voor het halen van het Kyoto-doel.

Sectoren met continue mondiale CO₂-groei

Er zijn twee sectoren die een voortdurende groei in de CO₂-uitstoot laten zien in zowel industrielanden als ontwikkelingslanden: elektriciteitsproductie en wegtransport. Mondiaal hebben deze sectoren vanaf 1970 tot 2002 dezelfde groeisnelheid, daarna neemt de elektriciteitsproductie versneld toe door de versnelde industrialisatie van China, nadat China lid wordt van de wereldhandelsorganisatie (WTO), en het effect daarvan zichtbaar wordt in de mondiale trend in de uitstoot van de sector. Beide sectoren tonen een groeisnelheid van 5% per jaar in de jaren '70, afnemend tot 2,5% in de vroege jaren '90. De groeisnelheid in de elektriciteitsproductie neemt vanaf 2002 toe tot 4% per jaar, met de grootste groei in de ontwikkelingslanden.

Klimaatbeleid

De CO₂-emissies zijn onderdeel van het Klimaatverdrag van de Verenigde Naties. CO₂-emissies van verbranding van kolen, olie en gas veroorzaken circa 75% van de totale broeikasgasemissies die onderdeel uitmaken van het Kyoto Protocol. Volgens dit protocol zullen de meeste industrielanden, inclusief die in Oost-Europa en de belangrijkste landen van de voormalige Sovjet-Unie, de groei van hun emissies van broeikasgassen in de periode 2008-2012 gemiddeld met 5,2% beperken ten opzichte van hun uitstoot in 1990. De Verenigde Staten doen niet mee aan het Kyoto Protocol.

• Klimaatverandering: beleid ter vermindering van broeikasgasemissies