Libellen en milieukwaliteit van vennen
U bekijkt op dit moment een afgesloten indicator. Deze indicator wordt niet meer bijgewerkt. De reden hiervoor staat hieronder vermeld. De archiefversies van deze indicator (indien aanwezig) zijn nog wel beschikbaar.
Deze indicator is afgesloten omdat hij verouderd is.
Kenmerkende libellen van vennen zijn in de 20e eeuw achteruitgegaan door verzuring en vermesting.
Libellen van vennen
Nederlandse vennen zijn in de loop van de 20e eeuw sterk veranderd. De karakteristieke libellenfauna die bij niet-aangetaste vennen hoort, is sterk afgenomen, zoals naar voren komt uit de gemiddelde index van negen kenmerkende soorten.
Als voorbeeld zijn ook twee soorten afzonderlijk weergegeven. De speerwaterjuffer is een kenmerkende soort van niet-verzuurde en niet-vermeste vennen en van randzones van hoogveen. De venwitsnuitlibel is een soort van licht zure, ongestoorde vennen met hoogveenontwikkeling. Van beide soorten is het verspreidingsgebied in de 20e eeuw geslonken. De speerwaterjuffer komt momenteel nog op slechts 16 locaties in Nederland voor.
Oorzaken
De oorzaak van de afname in de 20e eeuw is verzuring, vaak in combinatie met vermesting. Hierdoor verdwijnen bepaalde plantensoorten en verandert de vegetatiestructuur, waardoor vervolgens de libellen achteruitgaan. Voor de speerwaterjuffer bijvoorbeeld is de structuur van de vegetatie van in het water staande zeggen en drijvende fonteinkruiden van essentieel belang. Concurrentie met andere soorten libellen die wel in zuur water kunnen overleven draagt waarschijnlijk ook bij aan de achteruitgang van deze soort.
Rode lijst
De speerwaterjuffer en de venwitsnuitlibel staan op de Rode Lijst van libellen.
Bronnen
- Ketelaar, R. (2001). Verspreidingsgegevens van libellen als instrument bij het herstel van vennen. De Levende Natuur, 102: 166-170.
- Ketelaar, R. (2001). De speerwaterjuffer in Nederland: verspreiding, ecologie en beschermingsperspectief. Rapport VS2001.32. De Vlinderstichting. Wageningen.
- Ketelaar, R. (2002). De status van de speerwaterjuffer Coenagrion hastulatum in Nederland, een karakteristieke libel van niet aangetaste vennen (Odonata). Nederlandse Faunistische Mededelingen, 16: 1-10.
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- Libellen en verdroging en verzuring van vennen
- Omschrijving
- Ontwikkeling populatie van libellen per periode van 20 jaar
- Verantwoordelijk instituut
- Centraal Bureau voor de Statistiek
- Berekeningswijze
- De figuur geeft de Soortgroep Trend Index (STI) van de volgende negen kenmerkende soorten (index 1901-1920 = 100): tengere pantserjuffer, speerwaterjuffer, maanwaterjuffer, koraaljuffer, venglazenmaker, noordse glazenmaker, smaragdlibel, venwitsnuitlibel en noordse witsnuitlibel. Daarnaast zijn de indexcijfers van speerwaterjuffer en venwitsnuitlibel afzonderlijk weergegeven. De index is berekend op basis van de relatieve abundantie per periode van 20 jaar, berekend als percentage van het aantal kilometerhokken met waarnemingen van de soort ten opzichte van het totaal aantal kilometerhokken waaruit libellenwaarnemingen bekend zijn. De gegevens komen uit het Landelijk Bestand Libellen dat in beheer is bij de Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie, EIS-Nederland en De Vlinderstichting.
- Basistabel
- Zie tabblad figuurdata onder download figuurdata
- Geografische verdeling
- Nederland
- Andere variabelen
- geen
- Verschijningsfrequentie
- 20-jaarlijks
- Achtergrondliteratuur
- Ketelaar, R. (2001). Verspreidingsgegevens van libellen als instrument bij het herstel van vennen. De Levende Natuur, 102: 166-170.
- Opmerking
- geen
- Betrouwbaarheidscodering
- Schatting, gebaseerd op een aantal metingen, expert judgement, een aantal relevante feiten of gepubliceerde bronnen terzake.
Archief van deze indicator
Referentie van deze webpagina
CBS, PBL, RIVM, WUR (2024). Libellen en milieukwaliteit van vennen (indicator 1140, versie 02,