Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2021
De sector land- en tuinbouw levert een grote bijdrage aan de totale emissies van ammoniak (NH3), methaan (CH4), distikstofoxide (N2O) en fijnstof. Vooral de emissie van ammoniak is sinds 1990 aanzienlijk afgenomen.
De belangrijkste stoffen
De land- en tuinbouw levert de grootste bijdrage in de totale Nederlandse emissies van NH3, CH4 en N2O in 2021, te weten respectievelijk 88, 76 en 67 procent. Ook de bijdragen in de totale fijnstof-emissie (PM10) is substantieel, te weten 18 procent. Ammoniak speelt een belangrijke rol in de verzuring en vermesting. Methaan en distikstofoxide zijn beide broeikasgassen. Fijnstof is schadelijk voor de gezondheid.
Belangrijkste trends tussen 1990 en 2021
De uitstoot van NH3 is met ongeveer twee derde afgenomen. De afname komt door het toepassen van emissiearme mestaanwending, krimp van de veestapel, eiwitarm voer, afdekken van mestopslagen en emissiearme stallen.
De uitstoot van N2O is minder sterk afgenomen dan de uitstoot van NH3, dit komt doordat bij emissiearme mestaanwending meer N2O vrij komt, emissiearme stallen hebben geen effect op de uitstoot van N2O. De uitstoot van CH4 daalde door een afname van het aantal koeien en varkens en een hogere efficiëntie van koeien en varkens.
De uitstoot van fijnstof is voornamelijk gestegen door de omschakeling van pluimveebedrijven van kooihuisvesting naar scharrel- en vrije-uitloopstallen door wetgeving ten behoeve van dierenwelzijn.
Bronnen
De land- en tuinbouw heeft verschillende bronnen voor emissies:
- NH3 komt vrij uit de mest in stallen en opslag, bij mestbehandeling en -verwerking, toediening van mest en beweiden van vee, toedienen van kunstmest en andere meststoffen en uit de afrijping van gewassen en gewasresten.
- NOx komt vrijuit de mest in stallen en opslag, bij mestbehandeling en -verwerking, toediening van mest en beweiden van vee, toedienen van kunstmest en andere meststoffen en gewasresten.
- N2O komt vrij uit de mest in stallen en opslag, bij mestbehandeling en -verwerking, toediening van mest en beweiden van vee, toedienen van kunstmest en andere meststoffen, veengronden, gewasresten en indirect door atmosferische depositie;
- CH4 komt vrij bij pensfermentatie, uit mest in stallen en opslag, bij mestbehandeling en -verwerking en uit weidemest;
- Fijnstof komt vrij uit stallen en bij het verbouwen van akkerbouwgewassen;
- Niet-methaan vluchtige organische stoffen komen vrij uit stallen, mestopslag, mesttoediening, weidemest, opslag en voedering van kuilvoer en uit akkerbouw;
- CO2 wordt voor het grootste deel veroorzaakt door verbranding van brandstoffen. Daarnaast komt CO2 vrij bij het aanwenden van kalkmeststoffen en ureum;
- Bij het verbranden van aardgas komen naast CO2 nog meer stoffen vrij zoals SO2, een volledig overzicht kunt u vinden op emissieregistratie.nl.
De emissies van landbouwwerktuigen en de visserij (zowel broeikasgassen als luchtverontreinigende stoffen) zijn opgenomen in de doelgroep Verkeer en vervoer. Alleen de CO2- en NOx-emissies van landbouwwerktuigen en visserij zijn substantieel.
Referenties
- Bruggen, C. van, A. Bannink, A. Bleeker, D.W. Bussink, C.M. Groenestein, J.F.M. Huismans, J. Kros, L.A. Lagerwerf, L. Oltmer, M.B.H. Ros, M.W. van Schijndel, G.L. Velthof en T.C. van der Zee (2023). Emissies naar lucht uit de landbouw berekend met NEMA voor 1990-2021 WOt-technical report 224. Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu Wageningen.
- Honig, E. Montfoort, J.A., Dröge, R., Guis, B., Baas, K., van Huet, B., van Hunnik, O.R. (2023). Methodology for the calculation of emissions to air from the sectors Energy, Industry and Waste. RIVM report 2023-0035.
Relevante informatie
- Emissies naar lucht door verkeer en vervoer, 2021
- Ammoniakemissie door de land- en tuinbouw, 1990-2021
- Recente emissiecijfers en beschrijvingen van gehanteerde berekeningswijzen (meta-informatie) kunnen in detail bekeken worden op de website van de Emissieregistratie. Emissiecijfers zijn ook te vinden op StatLine van het CBS
Technische toelichting
Naam van het gegeven
Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw
Omschrijving
Emissies van broeikasgassen (kooldioxide (CO2), methaan (CH4), distikstofoxide (N2O) en NEC-emissies van verzurende en grootschalige luchtverontreinigende stoffen (Ammoniak (NH3), stikstofoxiden (NOx), fijnstof (PM10), vluchtige organische stoffen, exclusief methaan (NMVOS)) in de land- en tuinbouw.
Verantwoordelijk instituut
Rijks Instituut voor Volksgezondheid en Milieu op basis van data van Emissieregistratie
Berekeningswijze
De emissiegegevens voor de verzurende en grootschalige luchtverontreiniging zijn gepresenteerd volgens de sectorindeling van de NEC-richtlijn. De emissiecijfers voor de broeikasgassen zijn berekend volgens de IPCC-methode. Voor een uitgebreide beschrijving van de berekeningsmethoden wordt verwezen naar de methodebeschrijvingen op de website van de Emissieregistratie; voor landbouwwerktuigen en visserij naar Klein, J., et al. (2019). Methods for calculating emissions from transport in NL. (achter Lucht/Verkeer en Vervoer/Methoderapporten Taakgroep Verkeer en Vervoer).
Basistabel
Alle data opvraagbaar op EmissieregistratieVerder:StatLine: Emissies van broeikasgassen berekend volgens IPCC-voorschriften (CBS, 2023a)StatLine: Emissies van luchtverontreinigende stoffen volgens NEC-richtlijnen (CBS, 2023b)
Geografisch verdeling
Nederland, provincie, postcode, 5*5 km2 (kaart)
Andere variabelen
Belasting oppervlaktewater, bodem-emissies, emissies oppervlaktewater, lucht-emissies, lucht-emissies volgens IPCCIn totaal circa 300 stoffenCirca 1600 emissie-oorzaken en circa 1000 (individuele) puntbronnen
Verschijningsfrequentie
In maart definitieve cijfers t-2; in augustus voorlopige cijfers t-1
Achtergrondliteratuur
Methoden: op de website van Emissieregistratie achter Overzicht documentenBegrippen: op de website van Emissieregistratie achter Begrippenlijst
Betrouwbaarheidscodering
Zie Kwaliteit van de emissiecijfers Emissieregistratie
Archief van deze indicator
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2021 (actuele versie , 02 jun 2023 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2018 (v34 , 09 mrt 2020 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2018 (v33 , 27 sep 2019 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2017 (v32 , 25 mrt 2019 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2017 (v31 , 24 okt 2018 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2016 (v30 , 29 mrt 2018 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2016 (v29 , 04 sep 2017 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2015 (v28 , 16 mei 2017 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2015 (v27 , 07 sep 2016 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2014 (v26 , 12 apr 2016 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2014 (v25 , 19 okt 2015 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2013 (v24 , 29 apr 2015 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2012 (v23 , 29 apr 2014 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2012 (v22 , 08 okt 2013 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2011 (v21 , 17 apr 2013 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2011 (v20 , 18 okt 2012 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2010 (v19 , 01 mei 2012 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2010 (v18 , 12 okt 2011 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2009 (v17 , 26 mei 2011 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2009 (v16 , 14 sep 2010 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2008 (v15 , 08 jun 2010 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2008 (v14 , 09 sep 2009 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2007 (v13 , 20 mei 2009 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2007* (v12 , 03 sep 2008 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2006 (v11 , 15 mei 2008 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2006* (v10 , 18 okt 2007 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2005 (v09 , 29 mei 2007 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2005 (v08 , 15 aug 2006 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2004 (v07 , 09 nov 2005 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2003 (v06 , 24 aug 2005 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2002 (v05 , 14 apr 2004 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2002 (v04 , 03 okt 2003 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2001 (v03 , 10 sep 2002 )
Referentie van deze webpagina
CBS, PBL, RIVM, WUR (2023). Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2021 (indicator 0099, versie 35 , 2 juni 2023 ). www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
