Stikstofdioxide in lucht, 1990-2019

Trend jaargemiddelde 1992-2019

De NO₂-concentratie bleef in 2019 in het overgrote deel van Nederland onder de EU-norm voor het jaargemiddelde (40 µg/m³). Dit blijkt uit metingen van het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML), GGD Amsterdam en DCMR.
De laatste decennia dalen de NO₂-concentraties (zie afbeelding 'Jaargemiddelde 1992-2019'). Op één van de zeventien verkeersbelaste meetlocaties laten de metingen in 2019 nog steeds een overschrijding van de EU grenswaarde van 40 µg/m³ zien. Deze overschrijding trad op in Amsterdam.
NO₂-concentraties op regionale achtergrondstations daalden in de periode 1993-2019 van 25 naar 14 µg/m³. Op stedelijke achtergrond- en verkeersbelaste stations daalden NO₂-concentraties in de periode 2004-2019 significant met (gemiddeld) 0,9 ± 0,1 en 1,0 ± 0,1 µg/m³ per jaar. Deze daling past in het beeld van de trendanalyse van Hoogerbrugge et al. (2016). Tot 1999 was het aantal meetstations in stedelijke gebieden beperkt; beschikbare meetwaarden zijn als blauwe stippellijn weergegeven. Vanaf 1999 is het aantal meetstations in stedelijke gebieden in Nederland sterk uitgebreid en geeft de trendfiguur een robuuster beeld (solide lijn) van de NO₂-concentraties.
Naast de jaargemiddelde norm geldt ook een uurgemiddelde norm waarbij uurgemiddelde piekconcentraties maximaal 18 keer per jaar boven 200 µg/m³ mogen voorkomen. Dergelijke pieken boven 200 µg/m³ komen nergens nog voor, behalve in Den Haag aan de Amsterdamse Veerkade. Omdat minder dan 18 keer de uurgemiddelde concentratie hoger was dan 200 µg/m³ op deze locatie is er geen sprake van overschrijding van de uurgemiddelde norm. De overheid informeert de bevolking over actuele luchtkwaliteit (smog) via Teletekst (pagina 711) en www.luchtmeetnet.nl.

Kaart 2019

De afbeelding 'Kaart 2019' geeft voor 2019 de gemodelleerde ruimtelijke verdeling weer van grootschalige, jaargemiddelde NO₂-concentraties zonder lokale verhogingen langs drukke verkeerswegen en straten (Grootschalige Concentratiekaarten Nederland, GCN). Een meer gedetailleerde kaart mét deze verhogingen voor 2017 vindt u in de Atlas Leefomgeving.

Jaargemiddelde 1978 - 2019

Sinds 1978 meet het LML van het RIVM in Nederland de NO₂-concentratie op meerdere locaties. De langetermijntrend (zie afbeelding 'Jaargemiddelde 1978-2019') geeft de langjarige reeksen van beschikbare achtergrondstations weer. Sinds eind jaren tachtig dalen de achtergrondconcentraties gestaag in zowel regionaal als stedelijk gebied.

Aanvullende informatie

Bronnen

Verkeer is een belangrijke bron van stikstofoxiden, (NO_x= NO [stikstofmonoxide] + NO₂ [stikstofdioxide]). Een substantieel deel van het uitgestoten NO wordt in de lucht omgezet in NO₂. In (drukke) straten en in de nabijheid van snelwegen zijn de concentraties van stikstofoxiden (waaronder van stikstofdioxide) verhoogd. Industrie, raffinaderijen en de energiesector leveren ook een bijdrage aan de concentratieniveaus. Maatregelen bij verkeer, industrie en de energiesector zorgden in de afgelopen jaren voor een daling in de NO₂ concentraties. De laatste jaren lijkt deze daling echter minder sterk en daarvoor zijn enkele verklaringen mogelijk. Zo stijgt het aandeel stikstofdioxide in de uitlaatgassen door de gecombineerde toepassing van fijnstoffilters, oxidatiekatalysatoren en andere maatregelen. Een andere mogelijke oorzaak is dat door strengere eisen aan motorvoertuigen de gemiddelde uitstoot per voertuig weliswaar vermindert maar door een toename van het aantal gereden kilometers het netto effect op de totale emissies beperkt is.

Normen

Ter bescherming van de volksgezondheid heeft de EU een aantal grenswaarden voor NO₂-concentraties vastgelegd in de Europese richtlijn voor luchtkwaliteit (EU, 2008), zie Normen luchtkwaliteit. De WHO advieswaarde is voor de jaargemiddelde concentratie NO₂ is gelijk aan de EU norm namelijk 40 µg/m³.

Beleid

Voor Nederland zijn emissieplafonds voor een aantal luchtverontreinigende stoffen, de zogeheten National Emission Ceilings (NEC2010) richtlijn, vastgelegd (EU, 2001). Hierin is ook de maximale uitstoot van stikstofoxiden vast gelegd. De doelstelling was om hier in 2010 aan te voldoen. De uitstoot van stikstofoxiden (NO_x) is pas in 2014 in Nederland gedaald tot onder het (NEC2010) plafond. Voor meer informatie zie Verzuring en grootschalige luchtverontreiniging: emissies, 1990 - 2017.
 
Om aan de Europese grenswaarden voor de luchtkwaliteit te voldoen is in Nederland het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) opgezet.

Modelberekeningen

Naast metingen vullen modelberekeningen informatie over de luchtkwaliteit aan. Voorbeeld is het OPS model waarmee de grootschalige achtergrondconcentratie en de -stikstofdepositie wordt berekend. Boven op de achtergrond wordt de lokale bijdrage berekend in het kader van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL; zie 'Beleid'). De grenswaarde voor de jaargemiddelde concentratie van stikstofdioxide (40 µg NO₂/m³) is in 2018 langs 2,5 kilometer weg overschreden. Bijna alle overschrijdingen treden bij binnenstedelijke wegen op (zie 'Lokale luchtverontreiniging').
Samen meten aan luchtkwaliteit
Naast het bestaande meetnet van het RIVM en partners, wordt door vele partijen gemeten met passieve samplers. Daarnaast onderzoekt het RIVM met partners nieuwe sensortechnologie, waardoor iedereen zelf kan meten. Een overzicht van deze projecten vindt u op het kennisportaal 'Samen meten aan luchtkwaliteit'.