Nitraat in ondiep grondwater onder landbouwarealen in zandgebieden, 1984-2001

Ontwikkelingen

In het ondiepe grondwater (5-15 meter diepte) is tussen 1989 en 1995 het percentage overschrijdingen van de EU-waarde voor nitraat van 50 mg/l circa 25%. Daarna lijkt sprake van een afname tot ongeveer 20%. Deze daling is mogelijk het positieve effect van de afnemende giften van stikstofkunstmest aan het einde van de jaren tachtig. In het middeldiepe grondwater (15-30 meter) blijft het aantal meetpunten met een overschrijding van de EU-waarde circa 7%. In de veen- en kleigebieden zijn de nitraatgehalten in het grondwater op 5-30 meter diepte lager dan 50 mg/l.

Toelichting

De afname van de nitraatconcentraties met de diepte heeft drie oorzaken. In de eerste plaats heeft grondwater tijd nodig om naar beneden te stromen. Zelfs in zandgronden waar de stroming naar beneden gericht is zal het water er vaak meer dan tien jaar over doen om de aangegeven diepte te bereiken. Als hiervoor gecorrigeerd wordt ontstaat een duidelijk verband tussen bemesting en nitraat in het grondwater (Bronswijk en Prins, 2001). Ten tweede kan in de bodem denitrificatie optreden waardoor nitraat verdwijnt. Tenslotte stroomt in veel gebieden een deel van het ondiepe grondwater (en nitraat) horizontaal af naar sloten, beken, etc.

Beleid

Nederland streeft er naar om de nitraatgehalten in het grondwater te verlagen tot minder dan 50 mg/l. Sinds 1991 is de EU-Nitraatrichtlijn van kracht. Onderdeel van de richtlijn is een beperking van de hoeveelheid toegediende stikstof via dierlijke mest tot 170 kg/ha. Nederland geeft invulling aan de Nitraatrichtlijn via het mineralenaangiftesysteem (MINAS) en een systeem van mestafzetcontracten (MAO). Nederland wil in afwijking van de nitraatrichtlijn op grasland tot 250 kg N/ha uit dierlijke mest toedienen. Voor deze zogenaamde derogatie moet de Europese Commissie nog toestemming geven.

Relevantie

Stikstofuitspoeling naar het grondwater bedreigt de kwaliteit van het drinkwater. Enkele waterwinputten in Oost-Nederland zijn gesloten, soms moet dieper grondwater worden gewonnen of moeten extra kosten voor zuivering worden gemaakt.

Methodiek

De gegevens zijn afkomstig uit het Landelijk Meetnet Grondwaterkwaliteit.