Belasting van het oppervlaktewater vanuit riolering en rioolwaterzuivering, 1990-2016

Ontwikkeling van de belasting van het oppervlaktewater

De belasting van het oppervlaktewater vanuit riolering en rioolwaterzuivering is voor de meeste stoffen aanzienlijk afgenomen. Deze belasting bestaat uit twee belangrijke stromen: namelijk de effluenten van rioolwaterzuiveringsinstallaties en de overstorten en regenwaterriolen. De bijdrage van de eerste stroom is aanzienlijk afgenomen door de technische ontwikkelingen op de rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi's), zoals defosfatering, stikstofverwijdering en vierde trapszuiveringen zoals zandfilters. Ook verbeteringen in het rioolstelsel hebben geleid tot reducties. Sinds 1998 zijn alle rioolstelsels op een zuivering aangesloten. In 1990 werd nog 2 procent van het afvalwater ongezuiverd via een rioolstelsel geloosd. Ook zijn diverse maatregelen genomen om de belasting via overgestort afvalwater en regenwaterriolen te verminderen maar het relatieve belang van deze stroom is toegenomen.

Groter aandeel van belasting via overstorten en regenwaterriolen

In perioden met veel regen worden de verontreinigingen met het afspoelende hemelwater via regenwaterriolen en overstorten (indien het rioolstelsel overbelast is) rechtstreeks naar het oppervlaktewater afgevoerd. Via allerlei maatregelen wordt getracht om de uitstoot naar oppervlaktewater via deze route zoveel mogelijk te beperken. Desondanks is voor de zware metalen en PAK's het aandeel van overstorten en regenwaterriolen in de totale belasting vanuit de doelgroep riolering en rioolwaterzuivering vrij hoog. Zo is bijvoorbeeld de bijdrage van riolering en waterzuivering aan de totale belasting van het oppervlaktewater bedraagt voor lood in 2016 29 procent ofwel 12,5 ton. Maar liefst 4/5 deel (80 procent) van die hoeveelheid lood komt voor rekening van de regenwaterriolen en overstorten; de resterende 20 procent komt via de effluenten van rioolwaterzuiveringsinstallaties in het oppervlaktewater.
Bij koper bedraagt het aandeel vanuit overstorten en regenwaterriolen 55 procent, bij zink 40 procent, voor benzo(a)pyreen 65 procent en voor fluorantheen 55 procent. De bronnen van deze vrachten zijn voornamelijk verkeersemissies en/of corrosieprocessen.
Voor de gewasbeschermingsmiddelen glyfosaat en MCPA is het aandeel dat via overstorten en regenwaterriolen het oppervlaktewater bereikt 56 procent respectievelijk 47 procent van de totale belasting vanuit de doelgroep riolering en waterzuivering.

Gewasbeschermingsmiddelen en stedelijk groenbeheer

Glyfosaat en MCPA worden veel toegepast in het stedelijk groenbeheer en bij het onderhoud van verhardingen (stoepen en straten) en belanden via afspoeling van de behandelde verharde oppervlakken in het rioolstelsel. Voor glyfosaat geldt dat de belasting vanuit het compartiment riolering en waterzuivering bijna 100 procent is van de totale belasting; een klein deel is nog afkomstig vanuit toepassing in de landbouw. Voor MCPA geldt dat de belasting vanuit toepassing in de landbouw verreweg de grootste bron is. Slechts 17 procent is afkomstig vanuit riolering en waterzuivering. Voor imidacloprid geldt dat ongeveer de helft afkomstig is vanuit riolering en waterzuivering.

Riolering en waterzuivering vrijwel enige bron van geneesmiddelen

Door gebruik in huishoudens belanden veel geneesmiddelen via het toiletspoelwater in het riool. De doelgroep Riolering en waterzuivering is dan ook vrijwel de enige bron van de belasting van het oppervlaktewater met geneesmiddelen. De trend van de belasting verschilt per middel; er is een directe relatie met het gebruik en met de omvang van de bevolking.

• Emissies naar riool door gebruik van geneesmiddelen 1990 - 2021

Doelstelling stikstofverwijdering op rwzi's is bereikt

De Europese Richtlijn Stedelijk Afvalwater schrijft voor dat de rwzi's in Nederland 75 procent van de totale hoeveelheid stikstof en fosfor in het influent (= aangevoerd afvalwater) moeten kunnen verwijderen. In 2006 is deze doelstelling voor stikstof voor het eerste jaar behaald. In 2016 werd een landelijk rendement van 85 procent bereikt. Voor fosfor geldt dat in 1998 de doelstelling al gehaald was. Inmiddels bedraagt het landelijk rendement voor fosfor bijna 87 procent.

• Zuivering van stedelijk afvalwater: stikstof en fosfor, 1981-2021