Gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw per werkzame stof, 1995-2012

Ontwikkelingen per toepassingsgroep

Het totale gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de land- en tuinbouw is sinds 2000 licht gestegen. Tot 2000 was er sprake van een daling. Er is alleen een duidelijke vermindering zichtbaar in het gebruik van de relatief kleine toepassingsgroep van middelen ter bestrijding van insecten en mijten. De aandelen van de toepassingsgroepen in het totale gebruik zijn door de jaren heen vrij stabiel.
Ongeveer de helft van de gewasbeschermingsmiddelen wordt toegepast bij de schimmelbestrijding en een kwart bij de onkruidbestrijding. Ten slotte wordt een kwart ingenomen door de overige middelen (middelen voor de ontsmetting van pootgoed, loofdoding, tegen aaltjes, hulpstoffen en overige toepassingen zoals groeiregulatie). Binnen deze laatste groep neemt het gebruik van de hulpstof minerale olie toe, terwijl ook bij de groep van middelen voor groeiregulatie en kiemremming, tegen slakken en knaagdieren (en wild) en voor productbehandeling een stijging zichtbaar is.

• Gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw per gewas, 2012-2016-2020

Enkele ontwikkelingen bij insectenbestrijders

• De daling van het gebruik van Bacillus thuringiensis tussen 2004 en 2008 bij tomaten en paprika's zet in 2012 niet door;
• Tussen 2008 en 2012 is de inzet van dimethoaat fors gedaald, vooral in wintertarwe, consumptieaardappelen en winterpeen;
• Het gebruik van imidacloprid is tussen 2008 en 2012 gehalveerd
• doordat dit middel in pootaardappel is vervangen door thiacloprid;
• Het gebruik van pirimicarb daalt sinds 2004. Met name in appels is een forse daling zichtbaar met een factor 4.

Enkele ontwikkelingen bij schimmelbestrijders

• Het gebruik van mancozeb daalt na een eerdere stijging. De afname doet zich vooral voor in de gewassen aardappelen, zaaiuien en tulpen;
• Vooral in appels, peren en (in 2012) de boomkwekerij van vruchtbomen is de inzet van captan sinds 2000 gestegen;
• In 2012 zet de daling van het gebruik van fluazinam stevig door. Dit speelt vooral in de consumptieaardappel;
• Het gebruik van maneb daalde tot 2008, maar stijgt weer in 2012, vooral door een hoger gebruik in bolgewassen als lelie en tulpen;
• Vooral in appels (en vruchtbomen) is er in 2012 weer meer zwavel gebruikt. Het gebruik in peren is vrij stabiel.

Enkele ontwikkelingen bij onkruidbestrijders

• Het gebruik van glyfosaat en isoproturon daalt in 2012 weer na een stijging tot 2008. Glyfosaat wordt in bijna alle gewassen toegepast. De daling voor glyfosaat treedt op bij suikerbieten en zetmeelaardappellen, maar er komen ook stijgingen voor in zaaiuien en tulpen. Isoproturon wordt uitsluitend gebruikt in wintertarwe en de daling gaat samen met het vervallen van een toelating;
• De daling van het gebruik van mecoprop-P komt door een daling in wintertarwe.

Enkele ontwikkelingen bij de overige middelen

• Bij de overige middelen valt op dat het gebruik van minerale olie en de plantengroeiregulator chloormequat (in wintertarwe) stijgt. Bij minerale olie is het gebruik in pootaardappel en lelies(bollen) verdubbeld;
• Bij de middelen ter bestrijding van aaltjes neemt sinds 2000 het gebruik van oxamyl toe. In 2012 is het gebruik van formaldehyde voor bolontsmetting niet meer in het onderzoek opgenomen, omdat alle toelatingen biociden zijn. Tot 2008 is het gebruik in bolgewassen als hyacinten en narcissen als gewasbescherming gezien;
• Bij de loofdoding in aardappelen neemt het gebruik van diquat toe.

Vergelijking met afzetcijfers

Omdat afzetcijfers over gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw jaarlijks beschikbaar zijn en de gebruikscijfers ongeveer vierjaarlijks, is het interessant om naar het verband tussen afzet en gebruik te kijken. Bij het vergelijken van de gebruikscijfers en de afzetcijfers moet men rekening houden met het gegeven dat (1) het gebruik van schimmelbestrijders sterk wordt bepaald door het weer tijdens het teeltseizoen, (2) voorraadvorming een belangrijke invloed heeft op de afzetcijfers en (3) de gebruikscijfers exclusief natte grondontsmetting met metam-natrium zijn en de afzetcijfers inclusief.

• Afzet van gewasbeschermingsmiddelen, 2011-2022

Hiermee rekening houdend kunnen de gebruikscijfers per toepassingsgroep in een aantal gevallen vergeleken worden met de afzetcijfers per hoofdgroep. Bij een vergelijking valt het volgende op:

• het gebruik ligt veelal op een lager niveau dan de afzet;
• als vergelijking tussen de toepassingsgroep (gebruik) en hoofdgroep (afzet) mogelijk is, dan is er een vergelijkbare ontwikkeling zichtbaar in de hoeveelheid gebruikte en afgezette middelen;
• het gebruik van middelen uit de toepassingsgroep tegen insecten is lager dan de afzet van middelen uit de hoofdgroep insecticiden. Dit verschil wordt kleiner als het gebruik van oxamyl tegen aaltjes uit de groep overige middelen wordt meegeteld bij de bestrijding tegen insecten. In de afzet is dit nematicide ook in de hoofdgroep insecticiden opgenomen;
• het gebruik van middelen uit de toepassingsgroep tegen schimmels is lager dan de afzet van middelen uit de hoofdgroep fungiciden. Dit verschil neemt af als het gebruik van middelen voor pootgoedontsmetting (uit de groep van overige middelen) hierbij wordt geteld. Bij pootgoedontsmetting gaat het veelal om de bestrijding van schimmelziekten;
• het gebruik van middelen uit de toepassingsgroep tegen onkruiden is lager dan de afzet van middelen uit de hoofdgroep herbiciden. Dit verschil wordt kleiner als het gebruik van middelen voor loofdoding (uit de groep van overige middelen) hierbij wordt geteld. Bij de afzet zitten de middelen voor loofdoding doorgaans bij de herbiciden.

Maatregelen ter vermindering gebruik gewasbeschermingsmiddelen

Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de land- en tuinbouw kan worden verminderd door de toepassing van nieuwe middelen waarvan minder werkzame stof per hectare nodig is, aanscherping van het toelatingsbeleid, wijziging van teelttechnieken en een groter gebruik van alternatieve methoden. De effecten zijn niet altijd zichtbaar in een afname in het bestrijdingsmiddelengebruik, maar kunnen wel degelijk resulteren in een afname van de milieuknelpunten. Ook een algehele toename van het gebruik hoeft geen milieuprobleem te zijn als dit komt door een verschuiving naar het gebruik van laag-risico middelen.
Informatie over mechanische bestrijdingsmethoden in de land- en tuinbouw:

• Mechanische bestrijdingsmethoden in de landbouw per teeltsector, 1995-2012
• Mechanische en andere niet-chemische bestrijdingsmethoden in de landbouw per teeltsector en gewas