Nationaal Landschap Graafschap

Kernkwaliteiten

De Graafschap, gelegen tussen Zutphen, Lochem en Ruurlo, is een kampenlandschap met veel landgoederen en een bijzondere waterhuishouding. De indicatoren voor kernkwaliteiten die medesturend zijn voor de gebiedsontwikkeling in de Graafschap zijn:

• Historische landschapselementen van het kenmerkende waterhuishoudingsysteem, landgoederen, kampen en essen;
• Kleinschalig landschap met groen karakter.

Historische landschapselementen

Het reliëf van de Graafschap is in grote lijnen ontstaan in de ijstijden. De stuwwal van Lochem is daarvan de meest duidelijke getuige. Verder was het gebied na de ijstijden vooral een onsamenhangende afwisseling van dekzandruggen en -koppen, en vlakten en laagten. Hierdoor bleef het regenwater op allerlei plaatsen staan en ontbraken grote doorgaande beken. Bij de ontginning van de Graafschap is een sterk door de mens gevormde waterhuishouding ontstaan. Veel beken zijn door gegraven lopen met elkaar verbonden, zoals de Berkel en de Baakse Beek. Ook hebben veel beken een kunstmatig verloop gekregen om het ietwat zure regenwater af te voeren, maar ook om het kalkrijke beekwater te kunnen gebruiken om de landerijen te bevloeien. Er zijn verschillende aanwijzingen dat in het gebied vloeivelden hebben bestaan. Ook werden de waterlopen omgeleid en gestuwd om watermolens te kunnen aandrijven en waterpartijen rond kastelen en landgoederen te voeden. In de vorige eeuw hebben deze elementen van de waterhuishouding hun functie verloren, omdat de nadruk sterk op het vergroten van de waterafvoer kwam te liggen. Het beekverloop werd aangepast, bevloeiing werd vervangen door bemesting en de voeding van waterpartijen en watermolens werd problematisch. VISTA Landscape and Urban Design heeft in opdracht van Waterschap Rijn en IJssel een ontwerpstudie uitgevoerd hoe het kenmerkende watersysteem in oude luister kan worden hersteld. Op de interactieve kaart is aangegeven welke beeklopen, inundatiegebieden en moerasbossen hersteld kunnen worden.

Andere kenmerkende sporen van de ontginningsgeschiedenis van de Graafschap zijn de kampen en essen (een kamp is een zogenaamde éénmans-es). Op de interactieve kaart zijn alleen de goed herkenbare kampen en essen aangeduid. Dit zijn duidelijk hogerliggende percelen die vrijwel geheel omgeven worden door een begroeide steilrand. Deze percelen zijn al herkenbaar op de topografische kaart uit 1900. Bovendien is de bodem van de es opgehoogd door plaggenbemesting, wat af te leiden is uit de enkele decimeters tot één meter dikke, sterk humeus en donker gekleurde bovengrond. Acht procent van het gebied is als goed herkenbare essen te beschouwen. Hiervan heeft de Provincie Gelderland een kwart aangemerkt als waardevol open gebied.

Tot slot kent de Graafschap veel goed bewaarde landgoederen en buitenplaatsen, zoals Kasteel Hackfort, Huize Ruurlo en Kasteel Verwolde. Kenmerkende elementen zijn naast de historische gebouwen, zoals kastelen en watermolens, de met oude bomen omzoomde lanen en waterpartijen.

• Historische landschapselementen Graafschap (interactieve kaart)

Kleinschalig, groen karakter

De Graafschap heeft relatief veel bossen, bosjes, bosstroken en houtwallen (24,3% van de totale oppervlakte). Belangrijkste boscomplexen zijn de heidebebossingen van het Grote Veld en de Lochemerberg. Relatief veel opgaande begroeiing ligt op de vele landgoederen. Daarnaast komen er nog veel bomenrijen voor. Landgoederen die voor ongeveer de helft uit opgaande begroeiing bestaan zijn Ampsen, de Kieftskamp, het Zelle en Ontstein. Door de vele opgaande begroeiing heeft het gebied een kleinschalig karakter: 65% van het gebied is (vrij) kleinschalig. Ook de open ruimten van de goed herkenbare kampen en essen zijn klein omdat het veelal om eenmansessen gaat. De openheid van de kampen en essen staat hier niet onder druk van boomkwekerijen zoals in Het Groene Woud en in minder mate Noordoost-Twente.

• Kleinschalig, groen karakter Graafschap (interactieve kaart)