Zoetwatervissen, 1990-2017

Vissoorten van schoon water toegenomen

De gemiddelde trend in verspreiding van zoetwatervissoorten is sinds 1990 enigszins toegenomen, maar neemt in de laatste jaren weer iets af. Maar juist de soorten die schoon water, vaak met waterplanten erin, nodig hebben zijn gemiddeld genomen vooruit gegaan. Die groep bestaat uit bermpje, bittervoorn, kleine modderkruiper, tiendoornige stekelbaars, snoek, rivierdonderpad, riviergrondel en zeelt. Een aantal soorten hiervan is relatief zeldzaam en Europees beschermd. Daarentegen zijn soorten die vervuild water goed verdragen juist achteruitgegaan in verspreiding. Die groep bestaat uit baars, blankvoorn, brasem, karper, pos en snoekbaars. Dat zijn allemaal algemene soorten waarbij de afname geen bedreiging voor het voortbestaan van de soort vormt. Het verschil in trend tussen deze twee groepen soorten is significant.

• Trend in vissen, 1990-2015

Rode Lijst zoetwatervissen

Dat het met de soorten van schoon water beter gaat, wordt ook duidelijk uit het vergelijken van de Rode Lijst Vissen 1997 met de Rode Lijst Vissen 2011 (Kranenbarg & Spikmans 2013). Van de soorten van schoon water worden, vergeleken met de Rode Lijst van 1997, bittervoorn en kleine modderkruiper niet meer op de meest actuele Rode Lijst vermeld, deze twee soorten hebben geen bedreigde status meer. Van de soorten die vervuild water goed verdragen is er geen verschil, op beide lijsten had geen enkele soort een bedreigde status.

Rode Lijst Indicator zoetwatervissen

De veranderingen in het aantal soorten zoetwatervissen op de Rode Lijst zijn ook weergegeven in een indicator (derde tabblad). De Rode Lijst Indicator (RLI) bestaat uit twee varianten: RLI-lengte en RLI-kleur. De RLI-lengte geeft de veranderingen in het aantal soorten op Rode Lijsten geïndexeerd weer, met 1997 als referentiejaar (=100). Voor de vissen geldt dat het aantal bedreigde soorten gelijk gebleven is. Soorten op een Rode Lijst worden ingedeeld naar de mate van bedreiging. De RLI-kleur neemt ook verschuivingen tussen deze rode lijstcategorieën mee. Te zien is dat vergeleken met 1997 meer soorten verschuiven richting "niet bedreigd" dan richting "zwaarder bedreigd".

Oorzaken

Zoetwatervissen zijn in de jaren zestig en zeventig sterk achteruitgegaan doordat de waterkwaliteit slecht was als gevolg van lozingen op het oppervlaktewater. Daardoor namen algen toe, werd het water minder helder en nam het aandeel van hogere planten in het water juist af. Ook het rechttrekken van beken en verharden van de oevers droeg bij aan de afname van de visstand. Nadat diverse milieumaatregelen werden genomen, verbeterde de waterkwaliteit. Zo zijn de lozingen van stikstof en fosfaat op zoet oppervlaktewater tussen 1986 en 2012 flink afgenomen. Ook de inrichting van veel wateren verbeterde door het aanleggen van natuurvriendelijke oevers en de her-meandering van beken.
Ondanks de verbetering in de biologische kwaliteit voldoen veel wateren nog niet aan de eisen van de Kaderrichtlijn Water. De afgelopen decennia zijn de meeste, relatief gemakkelijk te nemen maatregelen al genomen en de resterende emissiebronnen zijn lastiger om aan te pakken.
Ook andere factoren dan waterkwaliteit dragen bij aan de trends. Snoekbaars en karper waren in het verleden mede talrijker doordat ze toen waarschijnlijk veel meer werden uitgezet voor de sportvisserij dan tegenwoordig. De rivierdonderpad neemt recent af in het rivierengebied door de opkomst van exotische grondelsoorten.

• Stikstof- en fosforbalans van zoet oppervlaktewater, 1986-2012
• Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2021
• Voorkomen doelsoorten vissen in beken en rivieren
• Biologische waterkwaliteit KRW, 2021