Innamestops waterwinbedrijven, 1969/2007-2022

Beleid drinkwaterkwaliteit

Zowel de overheid als de drinkwaterbedrijven spannen zich in om ervoor te zorgen dat het drinkwater van voldoende kwaliteit is.

• De overheid zet beleid in gericht op het beperken van de emissies van schadelijke stoffen naar het oppervlaktewater door verschillende emissiebeperkende maatregelen. 
• Als de kwaliteit van het ingenomen oppervlaktewater niet aan de eisen voldoet, nemen drinkwaterbedrijven maatregelen. Voorbeelden van maatregelen zijn  bijmenging/suppletie van grondwater van goede kwaliteit en een tijdelijke innamestop van oppervlaktewater.

Type innamestops

Er zijn meerdere oorzaken voor innamestops. De belangrijkste oorzaak voor een innamestop is dat de kwaliteit van het water niet aan de criteria voldoet. Daarnaast komt het voor dat de inname moet worden verlaagd of gestopt omdat de hoeveelheid water onvoldoende is. 

Wanneer het water niet meer aan de kwaliteitscriteria voldoet, kan dit natuurlijke en onnatuurlijke oorzaken hebben. Natuurlijke oorzaken zijn bijvoorbeeld een hoge troebelheid in het water of algenbloei. Dit laatste komt door een te geringe doorstroming. Bij onnatuurlijke oorzaken is sprake van bijvoorbeeld lozingen van bestrijdingsmiddelen, onbekende verontreinigingen of nabije calamiteiten. 

Een innamestop vanwege de kwaliteit van het water kan op meerdere manieren in werking treden. 

• Ten eerste is het mogelijk dat er op basis van metingen bij de winningen wordt besloten om de inname te stoppen of te beperken. Dit kan gebeuren als er een stof wordt gemeten boven de norm, maar ook op basis van waarschuwingen van biomonitoring bij de winning. Een voorbeeld van een biomonitor is de mosselmonitor. De mosselmonitor is een apparaat dat wordt geplaatst in de waterstroom waarin mosselen via het sluiten van de kleppen reageren op onbekende, mogelijk toxische, stoffen. 
• Ook is het mogelijk dat een waarschuwing wordt afgegeven op basis van reguliere metingen bij de grensmeetstations Eijsden en Lobith in respectievelijk de Maas en Rijn. 
• Als laatste is het mogelijk dat er een innamestop of beperking preventief wordt ingevoerd als er een calamiteit plaatsvindt, zoals een nabije brand of een bootongeluk.

Innamestops en -beperkingen Maaswinningen

De duur en hoeveelheid innamestops of -beperkingen bij de Maaswinningen varieert door de jaren heen (figuren ‘Innamestops Maas’ en ‘Totale duur innamestops’). Er zijn jaren waarin veel of langdurige stops of beperkingen nodig zijn, zoals in 2015, 2016, 2020, 2021 en 2022. Maar er zijn ook jaren waarin het minder is, zoals 2017. 

Bij de oppervlaktewaterwinningen die gebruik maken van water uit de Maas is er veel variatie in het type, het aantal en de duur van innamestops per locatie. Bij Heel, waar water wordt ingenomen uit het Lateraal Kanaal, stopt de inname regelmatig. Dit kan in het algemeen zonder grote gevolgen worden gedaan omdat na de inname een bodempassage volgt. Het water dat door de bodem stroomt (bodempassage) wordt op een natuurlijke manier schoongemaakt, waardoor de voorraad voor de drinkwaterproductie op peil blijft. Hierdoor wordt snel en vaak preventief een innamestop doorgevoerd, bijvoorbeeld op basis van de biomonitoring (mossels). 

Bij de andere locaties sluit de inname minder vaak: 

• Bij het innamepunt in de Brabantse Biesbosch is er minder vaak een concentratieoverschrijding. Ook wordt er minder vaak een alarm gegeven door de biomonitors. 
• Bij het innamepunt Brakel zijn innamestops uitsluitend incidenteel, voornamelijk als er normoverschrijdingen, bekende lozingen of calamiteiten zijn. Sinds 2020 wordt daar ook gewerkt met een nieuw innameconcept, waarbij water uit de Afgedamde Maas en de Lek gebruikt kan worden om minder afhankelijk te zijn van de beschikbaarheid van Maaswater. 
• Het innamepunt in de Haringvliet heeft ook minder vaak een onnatuurlijk kwaliteitsprobleem bij het innamewater. Het water dat daar wordt ingelaten bestaat voor een groot deel uit Rijnwater. 

Het Maaswater wordt in Roosteren indirect gewonnen middels (oever)grondwaterwinning. Eventuele innamestops bij deze winning zijn niet meegenomen.

Innamestops en -beperkingen Rijnwaterwinningen

Rijnwater wordt voor het bereiden van drinkwater ingenomen bij Nieuwegein (figuur ‘Innamestops Nieuwegein’), Nieuwersluis en Andijk (figuur ‘Innamestops Andijk’). Over het algemeen zijn er bij de Rijnwaterwinningen minder vaak en minder lange innamestops of -beperkingen dan bij de Maaswinningen. 

• In Nieuwegein zijn er voornamelijk innamestops en -beperkingen als er chemische verontreinigingen worden geconstateerd. Alleen in 2006 kwam het voor dat er te weinig water beschikbaar was om in te nemen. In 2017, 2018 en 2019 is er gebruik gemaakt van ontheffingen om innamestops te voorkomen. De ontheffingen zijn afgegeven door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Zonder die ontheffingen zouden er in die jaren meerdere (preventieve) innamestops zijn geweest. 
• In Nieuwersluis zijn geen innamestops of -beperkingen geweest.
• In Andijk wordt water uit het IJsselmeer ingelaten. Het water uit het IJsselmeer is indirect ook Rijnwater. Tot nu toe is de inname hier alleen door verhoogde chlorideconcentraties gesloten. 

Rijnwater wordt ook indirect gewonnen in (oever)grondwaterwinningen langs de IJssel en de Lek. Eventuele innamestops bij deze winningen zijn niet meegenomen