Echte tonderzwam en bosbeheer, 1960-2007
U bekijkt op dit moment een afgesloten indicator. Deze indicator wordt niet meer bijgewerkt. De reden hiervoor staat hieronder vermeld. De archiefversies van deze indicator (indien aanwezig) zijn nog wel beschikbaar.
Deze indicator is afgesloten. Het streven is om natuurindicatoren die gebaseerd zijn op een enkele soort af te bouwen. Ze zijn exemplarisch maar geven geen breed beeld van de ontwikkeling van de biodiversiteit in Nederland.
Door veranderd bosbeheer is de echte tonderzwam, een houtbewonende paddenstoel, de laatste tijd sterk toegenomen.
Echte tonderzwam in opmars
Tot 1970 is de echte tonderzwam in Nederland sporadisch gevonden en in de meeste jaren helemaal niet. Sindsdien slaat de soort geen jaar meer over en heeft een gestage toename plaats waaraan nog steeds geen einde lijkt te komen.
De hoogste waarde is bereikt in het zeer droge en warme jaar 2003. Dat komt omdat de echte tonderzwam met zijn meerjarige, houtige vruchtlichamen nauwelijks gevoelig is voor deze omstandigheden, terwijl veel vlezige paddenstoelen daardoor aanmerkelijk minder voorkomen dan normaal.
Oorzaken toename
De zeer sterke toename van de tonderzwam komt vooral doordat zwakke en dode bomen veel minder worden verwijderd uit de bossen dan vroeger. De echte tonderzwam is een zwakteparasiet die groeit op verzwakte bomen. Dit kan veroorzaakt zijn door het bereiken van de natuurlijke leeftijdsgrens, door sterke concurrentie om licht, door takbreuk of snoeiwonden, door wortelbeschadiging als gevolg van graafwerkzaamheden of mogelijk door zure neerslag.
Vooral op loofbomen
De vruchtlichamen van de echte tonderzwam zijn meerjarig en kunnen een halve meter doorsnede bereiken. Na het afsterven van hun gastheer kunnen zich nog jarenlang nieuwe vruchtlichamen ontwikkelen op het dode hout. De echte tonderzwam groeit op allerlei loofbomen. In Nederland heeft de soort een sterke voorkeur voor berken. Ze wordt ook vaak op beuken gevonden, maar zelden op andere loofbomen. Tegenwoordig is de echte tonderzwam vrij algemeen op de hogere zandgronden, in Zuid-Limburg en in de duinen ten zuiden van Bergen (Noord-Holland).
Kever in tonderzwam
De vondst van een nieuwe keversoort in Nederland, Bolitophagus reticulatus (Moraal et al., 2007; Goffau, 1984) houdt ongetwijfeld verband met de sterke toename van de echte tonderzwam. De ontwikkeling van deze kever vindt namelijk geheel plaats in het vruchtlichaam van deze zwam.
Bronnen
- Arnolds, E. en A. van den Berg (2001). Trends in de paddestoelenflora op basis van karteringsgegevens. Coolia, 44:139-152.
- Goffau, L.J.W. de (1984) Bolitophagus reticulatus (Linné, 1767), een nieuwe soort voor Nederland (Coleoptera: Tenebrionidae). Entomologische Berichten 44 (4): 56.
- Laan, H.F. van der (1972). Is Fomes fomentarius minder zeldzaam aan het worden? Coolia, 15:156-158.
- Moraal, L., M. Veerkamp, G. Jagers op Akkerhuis, J. Cuppen en T. Heijerman (2007) Echte tonderzwam geeft bijzondere kever volop kansen. Vakblad Natuur Bos landschap 4 (2): 20-21.
- Nauta, M.M. en E.C. Vellinga (1995). Atlas van Nederlandse paddestoelen. A.A. Balkema, Rotterdam. Brookfield.
- Nederlandse Mycologische Vereniging (2000). Verspreidingsatlas, kaartenbijlage Overzicht Paddestoelen in Nederland. Nederlandse Mycologische Vereniging, Baarn.
Relevante informatie
Technische toelichting
- Naam van het gegeven
- Echte tonderzwam en bosbeheer
- Omschrijving
- Populatieontwikkeling van de houtbewonende tonderzwam
- Verantwoordelijk instituut
- Centraal Bureau voor de Statistiek
- Berekeningswijze
- De gegevens van de echte tonderzwam komen van de paddenstoelenkartering van de Nederlandse Mycologische Vereniging (NMV). Daarbij wordt het percentage meldingen van een soort van alle meldingen van paddenstoelen per jaar opgevat als een maat voor het voorkomen in een bepaald jaar. Het percentage meldingen is vervolgens geïndexeerd waarbij 2004 op 100 is gezet.
- Basistabel
- De cijfers van de figuur staan op het tabblad figuurdata onder Download figuurdata.
- Geografische verdeling
- Nederland
- Verschijningsfrequentie
- 2 à 3 jaarlijks
- Achtergrondliteratuur
- Arnolds, E. en A. van den Berg (2001). Trends in de paddestoelenflora op basis van karteringsgegevens. Coolia, 44:139-152.
- Betrouwbaarheidscodering
- C. Schatting, gebaseerd op een groot aantal (accurate) metingen; de representativiteit is grotendeels gewaarborgd.
Archief van deze indicator
Bekijk meer Bekijk minder
Referentie van deze webpagina
CBS, PBL, RIVM, WUR (2024). Echte tonderzwam en bosbeheer, 1960-2007 (indicator 1167, versie 04,