Waterwinning en watergebruik in Nederland, 1976-2011

U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link bekijken.

Afgezien van fluctuaties in de koelwaterhoeveelheden, lijken de winning en het gebruik van water de laatste 30 jaar op hetzelfde niveau te zijn gebleven.

Lichte daling grondwaterwinning en -gebruik

De laatste dertig jaar vertonen de totale winning en het totale verbruik van water in Nederland geen duidelijke trend. De winning en het gebruik van grondwater zijn ten opzichte van dertig jaar geleden licht gedaald, terwijl de winning en het gebruik van oppervlaktewater van jaar tot jaar fluctueert. Het drinkwatergebruik is de laatste jaren constant, maar iets gedaald ten opzichte van eind vorige eeuw.

Waterwinning en - gebruik van enkele sectoren

Oppervlaktewater is de belangrijkste bron voor de industrie en energiebedrijven. De drinkwaterbedrijven onttrekken voornamelijk grondwater. Het aandeel van de grondwaterwinning in de leidingwaterproductie is licht gedaald. Huishoudens zijn de grootste afnemers van leidingwater. Door waterbesparende maatregelen begon halverwege de jaren negentig het huishoudelijke gebruik van leidingwater per hoofd van de bevolking te dalen. In droge jaren, zoals 2003 en 2006 is het grondwaterverbruik en leidingwaterverbruik iets hoger, door een hogere waterbehoefte vanuit o.a. de landbouw en huishoudens.

Meeste water toegepast als koelwater door elektriciteitsbedrijven

Het overgrote deel (90 tot 95 procent) van het oppervlaktewatergebruik betreft het gebruik als koelwater. De schommelingen in de onttrekking van oppervlaktewater worden voornamelijk veroorzaakt door de fluctuerende koelwaterhoeveelheden.
Elektriciteitsbedrijven zijn veruit de grootste gebruiker van oppervlaktewater. In 2011 nam deze sector ruim tweederde van het totale watergebruik voor haar rekening, vrijwel geheel voor koeling.

Oorzaken van verschillen tussen winning en gebruik

Voor de genoemde jaren wijkt het totale gebruik van water af van de winning. Dit verschil wordt veroorzaakt door de waterbalansen van de drinkwaterbedrijven. De belangrijkste oorzaken zijn de infiltratie van gewonnen oppervlaktewater dat niet direct voor drinkwaterproductie wordt aangewend, het saldo van import en export van leidingwater en productie- en transportverliezen.

Relevantie

Onttrekkingen van grondwater kunnen de lokale grondwaterstand dermate beïnvloeden dat verdroging ontstaat.
Koelwaterlozingen kunnen in warme perioden een negatief effect hebben op de zuurstofhuishouding van het ontvangende oppervlaktewater, omdat in warm water minder zuurstof oplost. Hierdoor kan vissterfte ontstaan. Ook kunnen door onder andere lekken diverse verontreinigingen met het koelwater worden geloosd.

Bronnen

Relevante informatie

Technische toelichting

Naam van het gegeven
Waterwinning en watergebruik in Nederland.
Omschrijving
Ontwikkeling van de winning van grondwater en oppervlaktewater, alsmede het gebruik van grondwater, oppervlaktewater, leidingwater en ander water.
Verantwoordelijk instituut
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Berekeningswijze
De registers van de Vereniging van waterbedrijven in Nederland (VEWIN) vormen voor alle jaren een belangrijke bron voor de gegevens over leidingwater, onder andere voor het onderscheid tussen huishoudelijk gebruik en het gebruik door bedrijven.
De gegevens voor andere sectoren dan de waterleidingbedrijven vanaf 2003 sluiten niet aan bij de gegevens voor de periode tot en met 2001. Dit als gevolg van een andere berekeningsmethode.
De gegevens tot en met 2001 zijn berekend op basis van de CBS-enquête Watervoorziening van industrie, delfstoffenwinning en elektriciteitscentrales, die om de vijf jaar werd gehouden. Tot en met 1991 was de enquête integraal, maar dan zonder confrontatie met andere gegevensbronnen; vanaf 1996 werd bij de kleine bedrijven een steekproef getrokken. De vragenlijst werd toegezonden aan bedrijven met 20 of meer werknemers (CBS, 1998, 2005). Een meer uitgebreidere toelichting geeft de tabeltoelichting bij de StatLine-tabel StatLine: Waterverbruik nijverheid, 1996 -2001 (CBS, 2003).
Vanaf 2003 wordt er gebruik gemaakt van diverse bronnen. Voor de land- en tuinbouw worden de gebruikscijfers afgeleid van het bedrijveninformatienet van het Landbouw Economisch Instituut. Voor de grote bedrijven in de industrie en milieudienstverlening zijn de gegevens berekend op basis van de milieujaarverslagen. Ontbrekende bedrijven in de industrie zijn bijgeschat op basis van productiecijfers. Voor de kleinere industrieën is een extrapolatie gemaakt uit de (historische) gegevens van de CBS-enquête Watervoorziening van industrie, delfstoffenwinning en elektriciteitscentrales 2001. Het gebruik van leidingwater door de dienstverlenende sectoren is verdeeld aan de hand van het arbeidsvolume uit de Nationale Rekeningen van het CBS. Een uitgebreidere toelichting geven de publicaties Milieurekeningen 2008 (CBS, 2009) en Environmental Accounts of the Netherlands, 2012 (CBS 2013b).
Basistabel
CBS (1998). StatLine: Waterverbruik nijverheid, 1981 -1991 CBS, Voorburg/Heerlen.
CBS (2003). StatLine: Waterverbruik nijverheid, 1996 -2001. CBS, Voorburg/Heerlen.
VEWIN (2014). Feiten en cijfers over drinkwater. VEWIN, Rijswijk.
CBS (2009). Milieurekeningen 2008. Environmental Accounts of the Netherlands, 2012 (CBS 2013b), Statline: Milieurekeningen; watergebruik (CBS 2013a).
Geografische verdeling
Nederland.
Andere variabelen
Totale leidingwaterwinning en/of gebruik per bedrijfstak, totale grondwatergebruik per bedrijfstak, grondwatergebruik per bedrijfstak voor koeling, totale oppervlaktewatergebruik per bedrijfstak.
Verschijningsfrequentie
Tot en met 2001 elke vijf jaar. Vanaf 2003 jaarlijks.
Achtergrondliteratuur
Milieurekeningen 2008 (CBS, 2009).
Opmerking
De gegevens vanaf 2003 sluiten niet helemaal aan bij de gegevens voor de periode tot en met 2001. Dit is het gevolg van andere databronnen en waarneming. Zie berekeningswijze.
Betrouwbaarheidscodering
Totalen leidingwater: A (integrale waarneming)
Koelwater energiebedrijven: B (schatting gebaseerd op een groot aantal (zeer accurate) metingen, waarbij representativiteit van de gegevens vrijwel volledig is).
Waterwinning industrie: C (schatting, gebaseerd op een groot aantal (accurate) metingen; de representativiteit is grotendeels gewaarborgd).
Overige gegevens: D (schatting, gebaseerd op een aantal metingen, expert judgement, een aantal relevante feiten of gepubliceerde bronnen terzake).

Referentie van deze webpagina

CBS, PBL, RIVM, WUR (2024). Waterwinning en watergebruik in Nederland, 1976-2011 (indicator 0057, versie 10,

) www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.