Temperatuur oppervlaktewater, 1910 - 2010

U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link bekijken.

De gemiddelde watertemperatuur van de grote rivieren is met bijna drie graden toegenomen in de afgelopen honderd jaar. De lozing van koelwater en de stijging van de lucht temperatuur zijn de belangrijkste oorzaken. Ook de temperatuur van kleinere wateren is toegenomen door klimaatverandering.

Toename van temperatuur in grote rivieren

Sinds 1910 is de gemiddelde watertemperatuur in de Rijn met bijna 3 graden gestegen en in de Maas met 2,5 graden. Met deze stijging neemt ook het aantal dagen dat de temperatuur boven de 20 graden is, sterk toe, van ongeveer 20 naar ruim 80 nu. Ook komt nu de temperatuur al regelmatig boven de 25 graden. Het aantal dagen dat 's winters de temperatuur beneden de 5 graden komt, neemt sterk af. In sommige winters wordt deze lage temperatuur niet meer bereikt. In dezelfde periode is de gemiddelde temperatuurstijging van de lucht 1,7 ºC.

 Rijn bij LobithMaas bij Eijsden
 1911-19202001-20101911-19202001-2010
Jaargemiddelde11,013,911,814,3
Aantal dagen
hoger dan 5 ºC77305316
hoger dan 20 ºC22863289
hoger dan 25 ºC0714

Ook toename van temperatuur in kleine wateren

In beken is de gemiddelde watertemperatuur sinds 1975 met 3/4 graad toegenomen. In vennen is de gemiddelde watertemperatuur sinds 1980 met bijna 2 graden gestegen. Daarmee zijn de vennen sterker gestegen dan de andere wateren. Beken hebben door de stroming van nature een lagere temperatuur dan kanalen of meren. Door de temperatuurstijging zijn deze verschillen vrijwel verdwenen.

Oorzaak stijging watertemperatuur

De stijging van de watertemperatuur komt door de lozing van koelwater en de stijging van de luchttemperatuur. Ongeveer 2/3 deel van de stijging van de afgelopen eeuw in de grote rivieren komt door de toename van de lozing van koelwater. Als de watertemperaturen boven de 25 ºC is, leidt dat tot beperkingen in de lozing van koelwater. Sommige energiecentrales hebben koeltorens, maar het gebruik hiervan kost rendement (ook meer uitstoot van CO2) voor de koeling.

De hoeveelheid te lozen koelwater wordt beperkt door de maximale temperatuur in de mengzone van de rivier: een kwart van de dwarsdoorsnede van de rivier mag een hoge temperatuur (30 ºC) hebben. Hierdoor wordt de maximale lozing van koelwater zowel beperkt door de watertemperatuur als door de rivierafvoer. In alle klimaatscenario's is de verwachting dat de gemiddelde luchttemperatuur stijgt en afhankelijk van het scenario kan de gemiddelde waterafvoer van de Rijn toe- of afnemen.
In vennen en beken wordt geen koelwater geloosd. De temperatuurstijging komt daar door de stijging van de luchttemperatuur.

Doelstelling temperatuur in KRW

Voor de meeste wateren geldt een norm (goede ecologische toestand) voor de maximale dagtemperatuur van 25 ºC. Alleen voor het watertype 'langzaam stromende bovenlopen' geldt een maximale temperatuur van 18 ºC, maar deze norm is bij verschillende waterlichamen verhoogd tot 20 of 25 ºC (goede ecologische potentie). De watertemperatuur is onderdeel van de fysisch-chemische beoordeling van de KRW.
Het water in de grote rivieren wordt gebruikt als koelwater voor elektriciteitscentrales. Voor het lozen van koelwater in rivieren zijn de normen dat het water maximaal 3 ºC mag opwarmen tot een maximum van 28 ºC met uitzondering van de mengzone. In de mengzone mag de temperatuur toenemen tot 30 ºC, waarbij de mengzone maximaal 25% van het dwarsprofiel beslaat. Voor kanalen, estuaria en de Noordzee gelden iets andere eisen.
De maximale temperatuur van 28 ºC geldt voor water voor karperachtigen. Voor water voor zalmachtigen geldt een maximum van 21,5 ºC. Van de grote rivieren was alleen de Grensmaas hiervoor aangewezen, maar vanwege de lage rivierafvoer en de hoge temperaturen is deze functie niet meer toegekend in de huidige beoordeling. Voor de drinkwater innamepunten geldt een maximum temperatuur van 25 ºC.

Bronnen

  • CIW (2004). CIW beoordelingssystematiek warmtelozingen. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Commissie Integraal Waterbeheer.
  • Ministerie van VenW, Helpdesk Water. Website www.waterbase.nl
  • KNMI (2006). Klimaat in de 21e eeuw, vier scenario's voor Nederland. De Bilt.
  • Wanningen, H., R. Torenbeek, J.H. Wanink (2010). Wordt het Drentse water warmer? Onderzoek naar het effect van klimaatverandering op het Drente oppervlaktewater in de periode 1974 - 2009. Rapport 2010-031. Koeman en Bijkerk, ecologisch advies bureau.
  • H. van Dam & A. Mertens (2011). Monitoring herstel verzuring en klimaatverandering vennen 1978-2010: temperatuur; hydrologie; chemie, kiezelwieren. In opdracht van: Provincie Drenthe, Waterschap Veluwe, Waterschap Vallei en Eem, Waterschap De Dommel en Aquon. Rapport nr 911. Herman van Dam, Adviseur Water en Natuur, Amsterdam. 112p.

Technische toelichting

Naam van het gegeven
Temperatuur oppervlaktewater
Omschrijving
De temperatuur van het oppervlaktewater in de Rijn en de Maas nemen toe door de klimaatverandering en de lozing van koelwater. In beken en vennen neemt de watertemperatuur toe door klimaatverandering.
Verantwoordelijk instituut
Planbureau voor de Leefomgeving
Berekeningswijze
Deze resultaten zijn gebaseerd op de dagelijkse metingen van Rijkswaterstaat. De trends zijn berekend met het model Trendspotter.De gegevens van beken zijn afkomstig van de gegevens van de waterschappen. deze zijn gebaseerd op 1 meting per maand. De gegevens van vennen zijn afkomstig van 3 metingen per jaar in dezelfde weken.
Basistabel
Informatie van de grote rivieren is gedownload van www.waterbase.nl
Geografische verdeling
Nederland
Verschijningsfrequentie
Onregelmatig
Achtergrondliteratuur
Visser, H. (2004). Estimation and detection of flexible trends. Atmospheric Environment 38, pag. 4135-4145
Opmerking
De gegevens van de Maas zijn afkomstig van meetpunt Borgharen en Eijsden. De meetwaarden van Borgharen zijn gecorrigeerd zodat ze overeenkomen met de gegevens voor Eijsden. De 8-uur waarden van Lobith zijn gecorrigeerd naar het etmaal gemiddelde.
Betrouwbaarheidscodering
B. Schatting gebaseerd op een groot aantal (zeer accurate) metingen, waarbij representativiteit van de gegevens vrijwel volledig is.

Archief van deze indicator

Actuele versie
versie‎
05
Bekijk meer Bekijk minder
versie‎
04
versie‎
01

Referentie van deze webpagina

CBS, PBL, RIVM, WUR (2024). Temperatuur oppervlaktewater, 1910 - 2010 (indicator 0566, versie 01,

) www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.