Planologische bescherming van landschappen

Toestand

Om landschappen te beschermen tegen ongewenste ruimtelijke ontwikkelingen geldt in sommige gebieden een vorm van planologische bescherming die in een Planologische Kernbeslissing (PKB) is vastgelegd. Deze PKB-bescherming gebeurt door (1) het restrictieve gebieden beleid of (2) door de regeling 'Gebieden van Behoud en Herstel Bestaande Landschapskwaliteit'.

Beleidsdoelen

In de restrictieve gebieden uit de Vierde Nota over de Ruimtelijke Ordening extra (VINEX) wil de overheid verstedelijking van het landelijk gebied tegengaan. Er zijn restrictieve gebieden waarvoor het rijk verantwoordelijk is en er zijn restrictieve gebieden waarvoor de provincies verantwoordelijk zijn. De restrictieve gebieden liggen vooral in het deel van Nederland waar de verstedelijkingsdruk hoog is. In deze gebieden mag geen verstedelijking plaatsvinden buiten de in de streekplannen aangegeven bebouwingscontouren.De regeling 'Gebieden van Behoud en Herstel Bestaande Landschapskwaliteit' uit het eerste Structuurschema Groene Ruimte is gericht op het instandhouden van landschappelijke kenmerken, zoals reliëf, verkavelingspatronen en patronen van wegen en waterlopen. Deze gebieden zijn aangewezen vanwege hun aardkundige en cultuurhistorische waarden en liggen door heel Nederland verspreid.

Evaluatie

Uit een evaluatie van het restrictief beleid van de VINEX blijkt dat het niet krachtig genoeg is om de verstedelijking volledig tegen te gaan. Het restrictief beleid blijkt echter wel in staat verstedelijking af te remmen. Veertig procent van de initiatieven tot ruimtelijke ingrepen binnen de restrictieve gebieden valt af voordat ze formeel in behandeling worden genomen. In de uiteindelijke procedure valt opnieuw bijna 40% af. Het gevolg is dat de verstedelijking in het Groene Hart in 1995-1999 (één van de restrictieve gebieden) met 0,3% toenam, terwijl die elders in Zuid-Holland 0,85% bedroeg en in Utrecht 1,0%.