Visuele verstoring van belevingswaarde landschap

Naam van het gegeven

Visuele verstoring belevingswaarde landschap

Omschrijving

De mate waarin belevingswaarde van het landschap negatief (op afstand) beïnvloed wordt door visuele verstoring door gebouwde landschapselementen. 

Verantwoordelijk instituut

Planbureau voor de Leefomgeving

Berekeningswijze

De visuele verstoring van gebouwde elementen op de waardering is in drie stappen bepaald:1. Selectie van type gebouwde elementen op basis van de negatieve invloed op waardering van het landschap. In de indicator zijn uitsluitend storende elementen aangeduid waarvan bekend is dat ze de waardering van het landschap duidelijk negatief beïnvloeden en ook op afstand zichtbaar kunnen zijn. Op basis van de storendheid en de maximale zichtbaarheid zijn twee groepen bouwwerken geselecteerd. De storendheid is ontleend aan de studie van Van der Wulp (2009). Elementen waarvan de storendheid beperkt is of onvoldoende bekend is uit Van der Wulp (2008), zijn niet opgenomen. Zo zijn woonwijken, dorpen en vrijstaande huizen niet meegenomen, omdat onvoldoende inzicht bestaat in de mate waarin zij de waardering van landschappen beïnvloeden. Ook elementen waarvan de zichtbaarheid over afstand beperkt is, zoals hekken en borden, zijn niet opgenomen. Tot slot zijn elementen die mogelijk een positieve invloed op de belevingswaarde hebben, niet meegenomen; deels omdat deze al gemeten worden met de indicator 'Culturele en natuurlijke kernkwaliteiten van het landschap', maar ook omdat bepaalde aspecten van gebouwde elementen, zoals architectonische vormgeving, nog niet systematisch kunnen worden meegenomen.2. Selectie van storende elementen uit databestanden. Het voorkomen van alle storende elementen is uit de Topografische Kaart afgeleid. 3. Bepaling visueel invloedsgebied. Binnen het gebied waar de groep storende elementen bij gemiddelde zichtcondities maximaal zichtbaar is, is de feitelijke zichtbaarheid afhankelijk van het voorkomen van opgaande begroeiing en andere bebouwing. De mate van visuele verstoring is bovendien afhankelijk van de afstand tot het object. Zo is een kas of een bedrijfsgebouw in een zeer open landschap bij gemiddelde zichtcondities tot op 1 kilometer zichtbaar, maar neemt de storendheid na enkele honderden meters waarschijnlijk al sterk af. De relatie tussen afstand en mate van storendheid is nog weinig onderzocht. De aangegeven gradaties in mate van storendheid zijn gebaseerd op expertoordeel en daarom indicatief. Ook is het cumulatieve effect van meerdere storende elementen naast elkaar op de beleving nog niet voldoende onderzocht (zie onder meer Veeneklaas et al., 2006 en De Vries et al., 2008), en daarom niet meegenomen. In de bepaling met behulp van een cost-distance model is rekening gehouden met de afschermende werking van opgaand groen en bebouwing. Hierdoor is de zichtbaarheid kleiner in kleinschalige gebieden of gebieden met veel verspreide bebouwing dan in open landschappen.

Basistabel

Zie berekeningswijze

Geografisch verdeling

Nederland

Andere variabelen

Zie berekeningswijze

Verschijningsfrequentie

Tweejaarlijks (2010)

Achtergrondinformatie

Er is sprake van een brede maatschappelijke zorg over verrommeling van het landschap. Of deze verrommeling ongewenst is, op welke plekken dat speelt en welke invloed deze heeft op de waardering van het totale landschap door burgers is daarbij niet onderzocht. Meer is bekend over de beleving van aspecten van verrommeling. Verrommeling is namelijk, mede door het maatschappelijk debat, een containerbegrip geworden waar het oordeel over geheel verschillende aspecten van het landschap en geheel verschillende ruimtelijke aggregatieniveaus samenkomen. Uit het debat komen de volgende aspecten van verrommeling naar voren (Veeneklaas et al., 2006; VROM, Dossier Verrommeling):* De aanwezigheid of de toename van storende landschapselementen. Dit zijn bouwwerken die zich slecht verhouden met het algemeen gewaardeerde beeld van het landschap. Daarbij kan het gaan om zowel het type bouwwerk, de kwaliteit van de vormgeving van het bouwwerk of de bijdrage aan variatie in het landschap. * Het ontbreken van samenhang, verband of duidelijke ordening binnen een gebied. In het debat wordt dit mede toegeschreven aan onvoldoende regie door ruimtelijke ordening in planvorming, uitvoering en handhaving. * Verwaarlozing, verloedering, onverzorgdheid en, meer in het algemeen, onverschilligheid ten opzichte van de kwaliteiten van de openbare ruimte, wat zich uit in de vorm van achterstallig onderhoud en gebrekkig beheer van landschapselementen, zoals rommelige erven of verwaarloosde bedrijfsterreinen.* Niet zuinig omgaan met de (open) ruimte, onder meer door onvoldoende regionale afstemming van het aanbod op de ruimtevraag.

Opmerking

Het is niet mogelijk gebleken om ontwikkelingen in de afgelopen jaren voldoende betrouwbaar zichtbaar te maken in een kwantitatieve indicator. De betrouwbaarheid en actualiteit van de Topografische Kaart 1:10.000 is onvoldoende voor monitoring van kleine gebieden die voor de analyse van zichtbaarheid nodig is. Wel is het aannemelijk, op basis van de areaaluitbreiding van bedrijventerreinen, kassen in het CBS-bestand Bodemgebruik, de uitbreiding van windmolens, zendmasten en de schaalvergroting in de landbouw, dat het areaal landschap waar sprake is van visuele verstoring de afgelopen jaren is toegenomen. De mate van bundeling van dergelijke ontwikkelingen kan wel betekenen dat de toename van storende invloed groter of kleiner is geweest dan de areaaluitbreiding.

Betrouwbaarheidscodering

C. Schatting, gebaseerd op een groot aantal (accurate) metingen; de representativiteit is grotendeels gewaarborgd.