Fiscale faciliteiten op milieugebied, 1991-2005

VAMIL - Vrije afschrijving milieu-investeringen

De regeling VAMIL geeft ondernemers meer vrijheid in de afschrijvingstermijn van bepaalde milieuvriendelijke investeringen. In tegenstelling tot de hieronder besproken EIA en MIA is er van een netto belastingverlaging geen sprake. Het voordeel voor een ondernemer die een milieuvriendelijke investering doet bestaat uit de mogelijkheid de investering eerder af te schrijven, waardoor zijn fiscale winst (en de daarover betaalde belasting) in de eerste jaren daalt. In latere jaren zal minder kunnen worden afgeschreven waardoor de fiscale winst dan juist hoger zal uitvallen. Uitzonderlijke situaties daargelaten zal er netto evenveel belasting worden betaald. Toch is deze regeling erg populair geworden door de rentevoordelen en cashflowvoordelen die zij ondernemers biedt. Via de VAMIL bevordert de overheid de marktintroductie van nog niet gangbare technologieën die bijdragen aan een vermindering van de milieudruk. VAMIL richt zich op investeringen op vrijwel het gehele milieuveld van water, bodem, lucht, afvalstoffen, geluid en (tot 2003) energie. Bedrijfsmiddelen die in aanmerking komen voor de regeling staan op een lijst die jaarlijks wordt geactualiseerd.
De gevolgen voor de inkomsten van het rijk in een bepaald jaar zijn bij deze regeling een optelsom van de lagere belastinginkomsten door investeringen die in dat jaar vervroegd worden afgeschreven en hogere belastinginkomsten doordat investeringen die in eerdere jaren vervroegd zijn afgeschreven in dat jaar tot lagere afschrijvingen leiden. Zolang het gebruik van de regeling toeneemt zal er netto sprake zijn van gederfde belastinginkomsten.
De regeling VAMIL bestaat sinds 1991. In 2002 werd er onder deze regeling ruim 2 miljard euro geïnvesteerd, wat een verminderde belastinginkomst van ruim 160 miljoen euro ten gevolg had. Wegens budgetoverschrijdingen werd in september 2002 de regeling vroegtijdig gesloten. In 2003 is de regeling ingrijpend herzien en weer opengesteld. Investeringen in milieuvriendelijke energie, die vaak ook al door de EIA werden gestimuleerd, zijn sindsdien uitgesloten van VAMIL. Hierdoor is het geïnvesteerd vermogen scherp gedaald, tot bijna 400 miljoen euro in 2004. Omdat er sinds 2003 zoveel minder nieuwe investeringen zijn, is het saldo van de gederfde belastinginkomsten sinds 2004 negatief.

MIA - Milieu-investeringsaftrek

In juli 2000 werd de MIA van kracht. Net als met de VAMIL kunnen belastingplichtige ondernemers via de MIA hun belastbaar inkomen verlagen als zij investeren in milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen. Het verschil is dat de VAMIL een belastingbetaling uitstelt, terwijl die bij de MIA wordt verlaagd. Met de MIA worden milieu-investeringen in brede zin gestimuleerd. Bedrijfsmiddelen die voor deze regeling en/of de regeling VAMIL in aanmerking komen staan op een lijst die jaarlijks wordt geactualiseerd.
De uitgaven van de overheid in het kader van de MIA-regeling namen toe van 30 miljoen euro in 2000 tot een bedrag van 75 miljoen euro in 2003. In dat jaar was de totale omvang van investeringen ruim 1 miljard euro. In 2004 zijn de gederfde belastinginkomsten gedaald tot 25 miljoen. Dit komt doordat er, evenals bij de regeling VAMIL, minder bedrijfsmiddelen voor subsidie in aanmerking kwamen. De verwachting is dat het gebruik van deze regeling vanaf 2005 weer zal groeien, vooral door de stimulering van schonere vrachtwagenmotoren (de zgn. Euro 4 en Euro-5 motoren), die onder de MIA valt.

EIA - Energie Investeringsaftrek

Met de EIA-regeling, die sinds 1997 van kracht is, wil de overheid het Nederlandse bedrijfsleven stimuleren om te investeren in energiebesparing en de inzet van duurzame energie. De regeling houdt in dat een deel van de kosten van deze investeringen aftrekbaar is van de fiscale winst en lijkt daarmee sterk op de MIA. Bedrijfsmiddelen die voor de regeling in aanmerking komen staan op een lijst die elk jaar wordt geactualiseerd vanwege nieuwe ontwikkelingen op het gebied van techniek, normen, keurmerken en certificering.
In 2002 was de totale omvang van de investeringen in het kader van de EIA-regeling circa 1,4 miljard euro. Na een daling in 2003, door het schrappen van een aantal technieken en het minder gunstige economische klimaat, is het peil van investeringen in 2004 weer vrijwel gelijk aan 2002. Het belastingvoordeel voor ondernemers op grond van de EIA-regeling is toegenomen van 70 miljoen euro in 1997 tot bijna 200 miljoen euro in 2002, en daarna licht afgenomen naar 180 miljoen euro in 2004.

Faciliteiten in de regulerende energiebelasting (REB)

Om productie en gebruik van duurzame energie te stimuleren bestonden er een aantal regelingen met betrekking tot de REB. De belangrijkste waren de afdrachtvermindering duurzame energie en de REB-vrijstelling (het zgn. Nihiltarief) voor gebruikers van groene stroom. De inkomstenderving voor de rijksoverheid liep op tot in totaal ruim 700 miljoen euro in 2002. Dit kwam onder andere door de grote populariteit van groene stroom. Eén van de redenen voor deze populariteit was het zogenaamde "buitenlandlek". Onder het nihiltarief groene stroom werd grootschalig groene stroom in het buitenland ingekocht, met de daar veelal gebruikelijke productiesubsidies, waarna er in Nederland nog een extra voordeel in de vorm van het nihiltarief werd geboekt. Tussen 2002 en 2004 is deze regeling in fases afgeschaft en inmiddels vervangen door de MEP, de wet "Milieukwaliteit Elektriciteits Productie". Door de invoering van de MEP bestaat dit buitenlandlek tegenwoordig niet meer. De MEP is geen fiscale faciliteit, maar een subsidieregeling die is opgenomen onder milieu-uitgaven Rijk.

• Milieu-uitgaven Rijk per milieuthema, 1990-2007

Groen sparen en beleggen

Met Groen sparen en beleggen wil het Kabinet projecten stimuleren op het gebied van milieu, natuur, biodiversiteit, energiebesparing en duurzame energie. Het ministerie van VROM verstrekt groenverklaringen voor projecten die de ontwikkeling of instandhouding van bos, natuur en landschap tot doel hebben, of voor projecten op het gebied van biologische landbouw, duurzame energie en duurzaam bouwen. Voor beleggingen in deze projecten geldt een fiscaal voordeel.
In 2004 was het totaal ingelegd vermogen in de fondsen voor groen beleggen en sparen ruim 4,1 miljard euro. Hiervan moet minimaal 70% belegd zijn in projecten met een zgn. groenverklaring.
De overheidsuitgaven die gepaard gaan met de regeling bedragen al enige jaren bijna 80 miljoen euro per jaar.

• Milieu-uitgaven Rijk per milieuthema, 1990-2007

Wijziging t.o.v. eerdere versies van deze indicator

In vorige versies van het Milieu- en Natuurcompendium werd het projectvermogen waarvoor groenverklaringen zijn afgegeven gebruikt als indicator voor het gebruik van de regeling groen sparen en beleggen. In deze versie is overgestapt op het vermogen wat is ingelegd in de diverse groene spaar- en beleggingsfondsen. Hiervoor zijn twee bronnen beschikbaar geweest. De data van 1995 tot 1999 zijn afkomstig van het VBDO, van 2000 tot 2004 zijn jaarverslagen van SenterNovem gebruikt. Door een klein verschil in methodologie van beide bronnen is er sprake van een beperkte trendbreuk tussen 1999 en 2000.