Voedsel met een duurzaamheidskeurmerk

Wat is duurzaam voedsel?

Duurzaam voedsel verwijst naar voedsel dat op een dusdanige manier wordt geproduceerd, verwerkt, geconsumeerd en gedistribueerd dat de ecologische, sociale en economische impact wordt geminimaliseerd. Het richt zich in ruime zin op het minimaliseren van schade aan het milieu, het bevorderen van eerlijke werkgelegenheid en het ondersteunen van gezonde gemeenschappen. 

‘Duurzaam voedsel’ is een waardegeladen begrip

Voor de een heeft ‘duurzaam’ te maken met eerlijke handel en de leefbaarheid op het platteland, voor anderen met voedselveiligheid, broeikasgasemissies, gewasbeschermingsmiddelen of dierenwelzijn (PBL 2019).

Voor enkele van de duurzaamheidsaspecten (of combinaties) zijn onafhankelijke keurmerken ontwikkeld waaraan consumenten kunnen herkennen of tijdens de productie en verwerking meer rekening is gehouden met milieu, dierenwelzijn en/of sociale aspecten. Ook in de samenleving worden initiatieven ontplooid om voedsel duurzamer te produceren en dit kenbaar te maken aan consumenten zoals het Deltaplan Biodiversiteitsherstel en het Beter Leven Keurmerk.

Marktaandeel voedsel met een duurzaamheidskenmerk is laatste jaren stabiel

In 2023 besteedden consumenten 19% van hun totale voedselbestedingen aan voedsel met een duurzaamheidskeurmerk (Logatcheva 2024). De laatste 3 jaar schommelt het aandeel rond de 19%. In 2009 was dit nog 3%. Het aandeel voedsel met een duurzaamheidskenmerk steeg de laatste jaren met name in de afzet van duurzaam voedsel in supermarkten (Logatcheva 2024). 

In 2023 is vooral het aandeel van producten met een duurzaamheidskeurmerk sterk gestegen bij ‘vlees en vleeswaren’ (van 30% in 2022 naar 37% in 2023). Dit kwam door een sterke groei in het aanbod van pluimveevlees en -vleeswaren met het Beter Leven keurmerk. 

Bij de productgroep ‘eieren’ is het aandeel in de duurzame bestedingen licht gedaald (van 61% naar 57%). Dit komt onder andere doordat minder producten met het ‘Vrije Uitloop’-keurmerk beschikbaar waren, vanwege de landelijke ophokplicht door de vogelgriepuitbraak (Logatcheva 2024).

Marktaandeel voedselproducten met een biologisch keurmerk stabiliseert rond 3%

Het marktaandeel van voedselproducten met een biologisch keurmerk (Europees 'groen blaadje', EKO-keur en Demeter-keur) is toegenomen van 1,4% in 2000 tot circa 3% in 2016. Sinds 2017 is het aandeel stabiel gebleven rond de 3% (Logatcheva 2024). 

Het percentage landbouwgrond waarop biologisch wordt geboerd, lag in 2024 op bijna 5 procent terwijl dit in 2020 nog op 4% lag. Van het biologische landbouwareaal is 71 procent grasland, 20 procent akkerbouwgrond, 4 procent tuinbouwgrond en 4 procent groenvoedergewassen. 

Beleid 

In de evaluatie van het voedselbeleid (LNV 2022a), worden voorstellen gedaan om de gezonde en duurzame keuzes gemakkelijker te maken zoals de inrichting van de voedselomgeving, door hier onder meer de klimaatvriendelijke (en gezonde) keuze als de normale en makkelijke keuze in de schappen te positioneren of door bijvoorbeeld het stellen van een minimaal percentage aan duurzaam en/of biologisch voedsel in de schappen.

In het actieplan biologische landbouw (LNV 2022b) is naast de stimulering van de biologische productie ook een rol voor de stimulering van de afzetmogelijkheden naar biologische producten (LNV 2022). Het actieplan is de Nederlandse concretisering van het Organic Action Plan, dat de Europese Commissie in maart 2021 heeft gepubliceerd, Met dit plan geeft de Commissie invulling aan de Europese Green Deal en de Boer-tot-bord-strategie (EC 2020). Deze bevat de afspraak om zowel het aanbod als de vraag naar biologische producten te vergroten in de EU. Zo dient in 2030 25% van het landbouwareaal in de Europese Unie voor biologische landbouw te worden benut. 

De Nederlandse ambitie is om op 15% van het landbouwareaal biologisch te produceren (LNV 2022). Er is nog geen specifiek beleidsdoel voor de consumptie van biologische voedselproducten in Nederland.