Vinddatum eerste kievitsei in Friesland, 1901-2016
Het eerste kievitsei is de afgelopen honderd jaar steeds vroeger in het jaar gevonden. Met name de klimaatverandering is een drijvende kracht achter de vervroeging.
Eerste kievitsei steeds vroeger
Het eerste kievitsei wordt in Friesland steeds vroeger in het jaar gevonden (eerste tabblad). Friesland is bekend om de cultuur van het zoeken en rapen van kievitseieren. Sinds 2015 is het rapen van kievitseieren overigens verboden (zie verder). Friesland is tevens één van de noordelijkste provincies van Nederland. Hoewel er minder intensief wordt gezocht, worden in sommige jaren de eerste kievitseieren buiten Friesland gevonden, zie hiervoor de link naar de tabel hieronder.
Klimaatverandering en intensivering van de landbouw
De vervroeging van de eileg komt waarschijnlijk vooral door het warmer worden van het klimaat. Na 1970 is de temperatuur in ons land sneller gaan stijgen, zowel de gemiddelde jaartemperatuur als de temperatuur in de periode februari/maart (tweede tabblad). Door de hogere temperaturen komt het groeiseizoen eerder op gang en vinden de kieviten eerder voedsel en dekking in de weilanden (Both et al. 2005). De intensivering van de landbouw speelt ook een rol. Door de verhoging van de mestgift op grasland en door ontwatering komen de bodemprocessen nog eerder op gang en groeit het gras sneller (Beintema et al. 1985, 1995).
Zoeken en rapen eieren
De kievit wordt beschermd door de Europese Vogelrichtlijn en door de Nederlandse Flora- en Faunawet. De Flora- en Faunawet verbiedt het zoeken en rapen van de eieren. Provincies hebben volgens diezelfde wet de bevoegdheid om onder voorwaarden ontheffing van dit verbod te verlenen aan organisaties van vogelbeschermers. Friesland gebruikte die bevoegdheid. In januari 2015 werd echter de door het college van gedeputeerde staten van Fryslân verleende ontheffing door de rechter vernietigd. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State vindt dat eerst vast moet staan dat de kievit zich in een 'gunstige staat van instandhouding' bevindt alvorens er een ontheffing van het verbod op het rapen van eieren kan worden afgegeven. Nader onderzoek heeft uitgewezen dat dit niet het geval is (Teunisssen et al. 2015).
Referenties
- Anoniem (2004). Vinddata en plaatsen van het eerste kievitsei sinds 1900. Enkhuizer Almanak.
- Both, C., T. Piersma en S.P. Roodbergen (2005). Climatic change explains much of the 20th century advance in laying data of Northern Lapwing Vanellus vanellus in the Netherlands, Ardea 93: 79-88.
- Beintema, A.J., R.J. Beintema-Hietbrink en G.J.D.M. Müskens (1985). A shift in the timing of breeding in meadow birds. Ardea 73(1), 83-89.
- Beintema, A., O. Moedt en D. Ellinger (1995). Ecologische atlas van de Nederlandse weidevogels. Haarlem.
- http://kranten.delpher.nl
- KNMI. Maand- en jaargemiddelde temperaturen voor De Bilt.
- Kruk, M. (1992). De vinddatum van het eerste kievitsei in de loop der jaren en in relatie tot de wintertemperatuur. Vanellus XLV (4), 92-96.
- Teunissen W., Kampichler C., Roodbergen M. & Vogel R. (2015). Beoordeling van de staat van instandhouding van de kievit Vanellus vanellus als broedvogel in de provincie Fryslân. Sovon-rapport 2015/56, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen.
- Visser, H. (2004). Estimation and detection of flexible trends. Atm. Environment 38, 4135-4145.
- Visser, H. (2005). The significance of climate change in the Netherlands. RIVM rapport 550002007/2005.
Relevante informatie
Technische toelichting
Naam van het gegeven
Vinddatum eerste kievitsei in Friesland
Omschrijving
Vinddatum eerste kievitsei van 1900-2016
Verantwoordelijk instituut
Centraal Bureau voor de Statistiek
Berekeningswijze
De meeste gegevens over de vinddatum van het eerste kievitsei zijn afkomstig van een artikel in het tijdschrift Ardea (2004). Het betreft de data van de vondst van het eerste kievitsei in Friesland. In de loop der jaren wordt er steeds meer buiten Friesland naar het eerste kievitsei gezocht. Om het effect van vervroeging door dit verschijnsel uit te sluiten, zijn alleen de gegevens van de provincie Friesland gebruikt en niet die van heel Nederland. Latere vinddata (na 2003) zijn afkomstig van nieuwsberichten in dagbladen en op internet.
De jaren 1913 t/m 1918 in bovenstaand artikel zijn onjuist, ze zijn m.b.v. de auteurs verbeterd.
Het jaar 2001 is niet in de berekening betrokken, omdat er uit dat jaar vanwege de MKZ-crisis geen datum bekend is.
De stippen in beide figuren zijn de meetwaarden. Door deze meetwaarden is met behulp van het programma TrendSpotter (Visser 2004) een flexibele trend berekend (de doorgetrokken lijn). Het gekleurde vlak geeft het 95% betrouwbaarheidsinterval van de trendlijn aan.
Basistabel
Zie tabblad figuurdata onder download figuurdata. Er is ook een afzonderlijke tabel met de vindplaatsen en data van Nederland.
Geografisch verdeling
Friesland
Verschijningsfrequentie
jaarlijks
Achtergrondliteratuur
Visser, H. (2004). Estimation and detection of flexible trends. Atm. Environment 38: 4135-4145.
Opmerking
De gegevens voor de vinddata voor het eerste kievitsei in Nederland zijn afkomstig van krantenartikelen (http://kranten.delpher.nl), de Enkhuizer Almanak en Both et al. (2015).
Betrouwbaarheidscodering
D. Schatting, gebaseerd op een aantal metingen, expert judgement, een aantal relevante feiten of gepubliceerde bronnen terzake.
Archief van deze indicator
- Vinddatum eerste kievitsei in Fryslân, 1901-2023 (actuele versie , 23 mrt 2023 )
- Vinddatum eerste kievitsei in Fryslân, 1901-2022 (v18 , 17 mrt 2022 )
- Vinddatum eerste kievitsei in Fryslân, 1901-2021 (v17 , 11 mrt 2021 )
- Vinddatum eerste kievitsei in Friesland, 1901-2020 (v16 , 12 mrt 2020 )
- Vinddatum eerste kievitsei in Friesland, 1901-2019 (v15 , 01 mrt 2019 )
- Vinddatum eerste kievitsei in Friesland, 1901-2018 (v14 , 29 mrt 2018 )
- Vinddatum eerste kievitsei in Friesland, 1901-2016 (v13 , 04 apr 2016 )
- Vinddatum eerste kievitsei in Friesland, 1901-2015 (v12 , 19 mrt 2015 )
- Vinddatum eerste kievitsei in Friesland, 1901-2014 (v11 , 17 mrt 2014 )
- Vinddatum eerste kievitsei in Friesland, 1897-2013 (v10 , 26 mrt 2013 )
- Vinddatum eerste kievitsei in Friesland, 1897-2012 (v09 , 13 mrt 2012 )
- Vinddatum eerste kievitsei in Friesland, 1897-2011 (v08 , 05 apr 2011 )
- Vinddatum eerste kievitsei in Friesland, 1897-2010 (v07 , 23 mrt 2010 )
- Vinddatum eerste kievitsei in Friesland 1897-2009 (v06 , 12 mrt 2009 )
- Vinddatum eerste kievitsei in Friesland (v05 , 07 mrt 2008 )
- Vinddatum eerste kievitsei in Friesland (v04 , 09 mrt 2007 )
- Vinddatum eerste kievitsei (v03 , 24 mrt 2006 )
- Vinddatum eerste kievitsei (v02 , 22 aug 2005 )
- Vinddatum eerste kievitsei (v01 , 20 apr 2005 )
Referentie van deze webpagina
CBS, PBL, RIVM, WUR (2016). Vinddatum eerste kievitsei in Friesland, 1901-2016 (indicator 1118, versie 13 , 4 april 2016 ). www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
