Exoten in zoet water: macrofauna

Forse toename nieuwe soorten

Het aantal macrofauna soorten dat zich in Nederland heeft gevestigd is sterk toegenomen in de laatste decennia. Deze nieuwe soorten komt uit alle delen van de wereld, maar Noord Amerika en het Ponto-Kaspische gebied (rond de Zwarte Zee en Kaspische Zee) zijn de belangrijkste gebieden waar de nieuwe soorten vandaan komen. De soorten die uit Noord-Amerika komen, zijn hier gevestigd door het bewust of onbewust uitzetten als gevolg van handel in planten of dieren. De soorten die uit het Ponto-Kaspische gebied komen, hebben zich hier gevestigd door nieuwe vestigingsmogelijkheden na de aanleg van kanalen.

Aanleg van Main-Donau kanaal belangrijk

Met de aanleg van het Main-Donau kanaal is een directe verbinding gekomen tussen het stroomgebied van de Donau en de Rijn. De vestiging van nieuwe soorten uit het stroomgebied van de Donau is daarna sterk toegenomen. Voor de aanleg van dit kanaal was de Rijn door een stelsel van kanalen al verbonden met Duitse, Poolse en zelfs Russische rivieren. Met de aanleg van het Main-Donau kanaal hebben veel nieuwe soorten zich hier gevestigd. In de grote rivieren zijn deze soorten in hoge aantallen aanwezig ten koste van de inheemse soorten.

Uitzetten belangrijke oorzaak

Met de handel in vijverplanten en dieren komen (on)gewild ook nieuwe soorten mee die zich handhaven in het oppervlaktewater. Belangrijk zijn de Amerikaanse kreeften die zich hier gevestigd hebben, zoals de Amerikaanse rode kreeft en de Amerikaanse rivierkreeft. Deze soorten worden nog steeds verhandeld in tuincentra.

Effecten op ecologie

Een deel van de nieuwe soorten heeft negatieve effecten op het ecosysteem. Rivierkreeften eten waterplanten zoals fonteinkruiden, vederkruiden en kranswieren. In sloten en weteringen waar ze voorkomen worden nauwelijks waterplanten aangetroffen en waardoor er minder ei-afzetplaatsen voor vissen zijn. Mede omdat ze in hoge aantallen voorkomen en nauwelijks natuurlijke vijanden hebben, hebben rivierkreeften een negatief effect op aquatische ecosystemen.
In de grote rivieren zijn sommige macrofauna soorten verdwenen na de vestiging van nieuwe macrofauna soorten uit de Donau.

Beleidsdoelen

Het ministerie van LNV heeft het Coördinerend Orgaan Invasieve Exoten ingesteld dat adviezen moet geven over preventie, bestrijding en beheersing van (schadelijke) exoten. Ondanks dat de negatieve effecten bekend zijn, ondervindt de verkoop van rivierkreeften in de vijverhandel geen beperkingen.