Belasting oppervlaktewater door gebruik van enkele gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2021
De belasting van het oppervlaktewater door emissies vanuit landbouwkundig gebruik is voor 2021 niet opnieuw berekend. De cijfers zijn gelijk gehouden aan die van 2020. De trend in de belasting verschilt per werkzame stof. De belasting met imidacloprid was fors gedaald van 41 kg in 2015 tot 4,7 kg in 2020. Bij MCPA en glyfosaat is de belasting afgenomen ten opzichte van 2015 maar voor glyfosaat is die nog wel hoger dan in 2010. De belasting met Terbutylazine ligt inmiddels weer onder het niveau van 2010.
Trends gewasbeschermingsmiddelen
Gewasbeschermingsmiddelen kunnen in het oppervlaktewater terechtkomen door verwaaien (drift) en afspoeling vanaf de bodem naar omliggende oppervlaktewateren (Kruijne et al., 2012). De gegevens over de belasting van het oppervlaktewater worden berekend voor 2005 en later. Het gebruik van individuele gewasbeschermingsmiddelen is een keuze van de landbouwer terwijl het beschikbare middelenpakket vooral wordt bepaald door de middelenfabrikanten en door het Europees geharmoniseerde toelatingsbeleid (CTGB, 2022). Soms gaat een daling van het gebruik en de emissie van het ene middel gepaard met een stijging van één of meerdere andere middelen. Maar dat is met deze indicator niet na te gaan. De focus is op ontwikkelingen binnen de 4 geselecteerde stoffen.
Voor het herbicide glyfosaat is de bijdrage vanuit gebruik in de landbouw beperkt maar door het verbod op gebruik in het stedelijk groenbeheer is dit wel de belangrijkste bron geworden. Door het gebruiksverbod in de landbouw voor het insecticide imidacloprid, heeft dit middel vrijwel alleen nog biocide toepassingen (zoals vlooienbestrijding bij huisdieren). Deze bijdragen zijn niet opgenomen in deze indicator. Bij MCPA veroorzaakt het gebruik in de landbouw de belangrijkste bijdrage.
Het herbicide terbutylazine wordt nagenoeg uitsluitend gebruikt in de land- en tuinbouw voor onkruidbestrijding bij de teelt van mais. De toegelaten middelen bevatten naast terbutylazine ook andere actieve stoffen, zoals mesotrion, dimethenamide-P en S-metolachloor. Deze vallen buiten de indicator.
- Belasting van het oppervlaktewater naar herkomst, 2021
- Belasting van het oppervlaktewater door landbouw en natuur, 1990-2021
- Gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw per gewas, 2012-2016-2020
- Bestrijdingsmiddelengebruik door de overheid
Herkomst gegevens
De gegevens zijn afkomstig van de Nationale Milieu Indicator (NMI), een gewasbeschermingsmiddelen-rekenmodel/database (zie ook WEnR & RIVM, 2022) en zijn gebaseerd op afzet- en gebruikscijfers. Voor het jaar 2005 is daarvoor de NMI versie 3 gebruikt en vanaf 2010 versie 4. Voor 2021 zijn de cijfers van 2020 door-gekopieerd in de Emissieregistratie.
Voor een beschrijving van de verschillen tussen de NMI3 en NMI4, zie WEnR & RIVM (2022). De afzetcijfers komen jaarlijks van de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) en de gebruikscijfers 4 jaarlijks van CBS. Ook de NVWA en Wageningen Economic Research leveren gebruikscijfers voor respectievelijk grondontsmetting en gebruik in grasland. In totaal worden in de NMI database voor 203 (werkzame stoffen van) gewasbeschermingsmiddelen de emissies berekend.
Referenties
- Emissieregistratie (2023). Website Emissieregistratie: jaarcijfers 2021. RIVM, Bilthoven; PBL, Den Haag; CBS, Den Haag; RWS-WVL, Lelystad; WEnR, Wageningen; Deltares, Utrecht; RVO, Utrecht en TNO, Utrecht.
- CTGB (2022). Website CTGB. College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden. Wageningen.
- WEnR en RIVM (2022). Factsheet Emissies landbouwbestrijdingsmiddelen (emissieregistratie.nl), versie juni 2022.
- Kruijne, R et al. (2012). Dutch Environmental Risk Indicator for Plant Protection Products; NMI 3. Alterra rapport 2250.1 Wageningen.
Relevante informatie
- Recente cijfers en beschrijvingen van gehanteerde berekeningswijzen (meta-informatie) kunnen in detail bekeken worden op de website van de Emissieregistratie.
Technische toelichting
Naam van het gegeven
Belasting van het oppervlaktewater door het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw
Omschrijving
Door verwaaien en afspoeling vanaf de bodem komen gewasbeschermingsmiddelen in het oppervlaktewater terecht.
Verantwoordelijk instituut
Centraal Bureau voor de Statistiek, in samenwerking met de Emissieregistratie (Rijksinstituut voor de Volksgezondheid en Milieuhygiëne, Planbureau voor de Leefomgeving, Centraal Bureau voor de Statistiek, Rijkswaterstaat-WVL, Deltares, Wageningen Environmental Research, TNO, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
Berekeningswijze
Voor een uitgebreide beschrijving van de berekeningsmethoden wordt verwezen naar de methodebeschrijvingen op de website van de Emissieregistratie
Basistabel
Alle data opvraagbaar op Emissieregistratie
Geografisch verdeling
Nederland, provincie, stroomgebied, waterschap, afwateringseenheid
Andere variabelen
Belasting oppervlaktewater, bodememissies, emissies oppervlaktewater, luchtemissies, luchtemissies volgens IPCC
In totaal circa 300 stoffen
Circa 1600 emissieoorzaken en circa 1000 (individuele) puntbronnen
Verschijningsfrequentie
In mei definitieve cijfers t-2
Achtergrondliteratuur
Methoden: op de website van Emissieregistratie achter Overzicht documenten
Begrippen: op de website van Emissieregistratie achter Begrippenlijst
Opmerking
Voor nadere uitleg over de begrippen emissies en belasting: zie: Belasting van en emissies naar water: begrippen en definities
Betrouwbaarheidscodering
Schatting, gebaseerd op een aantal metingen, expert judgement, een aantal relevante feiten of gepubliceerde bronnen terzake.
Archief van deze indicator
- Belasting oppervlaktewater door gebruik van enkele gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2021 (actuele versie , 24 okt 2023 )
- Belasting oppervlaktewater door gebruik van enkele gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2020 (v17 , 03 nov 2022 )
- Belasting oppervlaktewater door gebruik van enkele gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2019 (v16 , 26 jan 2022 )
- Belasting oppervlaktewater door gebruik van enkele gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2018 (v15 , 08 okt 2020 )
- Belasting oppervlaktewater door gebruik van enkele gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2017 (v14 , 01 okt 2019 )
- Belasting oppervlaktewater door gebruik van enkele gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2016 (v13 , 01 okt 2018 )
- Belasting van het oppervlaktewater door het gebruik van enkele gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2015 (v12 , 02 okt 2017 )
- Belasting van het oppervlaktewater door het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2014 (v11 , 20 jul 2016 )
- Belasting van het oppervlaktewater door het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2013 (v10 , 07 okt 2015 )
- Belasting van het oppervlaktewater door het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2012 (v09 , 17 nov 2014 )
- Belasting van het oppervlaktewater door het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2011 (v08 , 20 aug 2013 )
- Belasting van het oppervlaktewater door het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2010 (v07 , 01 nov 2012 )
- Belasting van het oppervlaktewater door het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2009 (v06 , 27 okt 2011 )
- Belasting van het oppervlaktewater door het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2008 (v05 , 29 sep 2010 )
- Belasting van het oppervlaktewater door het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2004-2007 (v04 , 14 aug 2009 )
- Belasting van het oppervlaktewater door het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2004-2006 (v03 , 18 jul 2008 )
- Belasting van het oppervlaktewater door het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de landbouw, 2004 en 2005 (v02 , 03 jul 2007 )
- Belasting van het oppervlaktewater door het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de landbouw, 2000-2003 (v01 , 15 dec 2005 )
Referentie van deze webpagina
CBS, PBL, RIVM, WUR (2023). Belasting oppervlaktewater door gebruik van enkele gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2021 (indicator 0518, versie 18 , 24 oktober 2023 ). www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
