Vervroeging eileg zangvogels, 1986-2008
De laatste decennia zijn zangvogels eerder gaan broeden, wellicht vanwege hogere temperaturen in het voorjaar.
Eilegdatum en klimaat
Over de periode 1986 tot 2008 is de gemiddelde eilegdatum van zangvogels met bijna tien dagen vervroegd. Dit is mogelijk het gevolg van het vroegere optreden van insecten, zoals van vlinders en hun rupsen. Vrijwel alle zangvogels, dus niet alleen insecteneters maar ook zaadeters, zijn namelijk voor het voeren van hun jongen afhankelijk van insecten. Het vroegere optreden van insecten is waarschijnlijk het gevolg van het warmer worden van het voorjaar.
Referenties
- Huntley, B., R.E. Green, Y.C. Collingham en S.G. Willis (2007) A climatic atlas of European Breeding Birds. Durham University, RSPB en Lynx, Barcelona
- Roos, R. (2004) Opgewarmd Nederland. Stichting Natuurmedia. Amsterdam.
- Soldaat L., H. Visser, M. van Roomen en A. van Strien (2007). Smoothing and trend detection in waterbird monitoring data using Structural Time-Series Analysis and the Kalman filter. Journal of Ornithology. Vol. 148 suppl. 2. Dec 2007.
- Van Strien A.J., W.F. Plantenga, L. Soldaat, C.A.M. Van Swaay en M.F. WallisDeVries. (2008). Bias in phenology assessments based on first appearance data of butterflies. Oecologia vol 156 (1): 227-235.
- Visser, H. (2004). Estimation and detection of flexible trends. Atm. Environment 38, 4135-4145.
Relevante informatie
Technische toelichting
Naam van het gegeven
Vervroeging eileg zangvogels
Omschrijving
Ontwikkeling van de gemiddelde eilegdatum van zangvogels onder invloed van klimaatverandering
Verantwoordelijk instituut
Centraal Bureau voor de Statistiek
Berekeningswijze
Verschuiving in de fenologie (biologisch jaarritme) van soorten is een graadmeter voor klimaatveranderingen.
De gegevens zijn afkomstig van het NEM-meetnet nestkaarten. In dit meetnet worden de broedgegevens van tientallen vogelsoorten in heel Nederland geregistreerd. In veel gevallen kan daarmee een schatting worden gemaakt van de dag waarop de eerste eieren zijn gelegd.
De graadmeter is gebaseerd op de gemiddelde eilegdatum per soort per jaar. Dit gemiddelde is alleen berekend wanneer voor die soort in dat jaar van minstens tien nesten bruikbare kaarten beschikbaar waren. Deze tien nestkaarten is de ondergrens; het aantal beschikbare nestkaarten per soort kan oplopen tot meer dan 1000 per jaar. Bij minder dan tien nestkaarten is de eilegdatum via een statistisch model geschat vanuit de eilegdatums van andere soorten in het bestand. Daarna is de gemiddelde eilegdatum van alle soorten berekend. De graadmeter is berekend uit de gemiddelde eilegdatum van 44 zangvogels. Ten opzichte van de vorige versie is de gierzwaluw toegevoegd en zijn grote gele kwikstaart en kramsvogel verwijderd.
De graadmeter is gebaseerd op de volgende soorten:
appelvink, boerenzwaluw, bonte vliegenvanger, boomklever, boomkruiper, bosrietzanger, ekster, fitis, geelgors, gekraagde roodstaart, gierzwaluw, glanskop, grasmus, graspieper, grauwe klauwier, grauwe vliegenvanger, grote lijster, heggenmus, huiszwaluw, kauw, kleine karekiet, kneu, koolmees, kruisbek, kuifmees, matkop, merel, pimpelmees, putter, ringmus, roodborst, roodborsttapuit, spotvogel, spreeuw, tjiftjaf, tuinfluiter, veldleeuwerik, vink, winterkoning, witte kwikstaart, zanglijster, zwarte kraai, zwarte mees en zwartkop.
De stippen in het figuur zijn de meetwaarden. Door deze meetwaarden is met behulp van het programma TrendSpotter (Visser, 2004) een flexibele trend berekend (de doorgetrokken lijn). Het gekleurde vlak geeft het 95% betrouwbaarheidsinterval van de trendlijn aan.
Basistabel
zie tabblad figuurdata onder download figuurdata
Geografisch verdeling
Nederland
Verschijningsfrequentie
jaarlijks
Achtergrondliteratuur
Van Strien A.J., W.F. Plantenga, L. Soldaat, C.A.M. Van Swaay en M.F. WallisDeVries. (2008). Bias in phenology assessments based on first appearance data of butterflies. Oecologia vol 156 (1): 227-235.Visser, H. (2004). Estimation and detection of flexible trends. Atm. Environment 38, 4135-4145.
Betrouwbaarheidscodering
B. Schatting gebaseerd op een groot aantal (zeer accurate) metingen, waarbij representativiteit van de gegevens vrijwel volledig is.
Archief van deze indicator
- Verloop van de eilegdatum van zangvogels, 1986-2015 (actuele versie , 07 feb 2017 )
- Eerste eilegdatum zangvogels, 1986-2014 (v08 , 11 nov 2015 )
- Vervroeging eileg zangvogels, 1986-2013 (v07 , 07 okt 2014 )
- Vervroeging eileg zangvogels, 1986-2012 (v06 , 26 nov 2013 )
- Vervroeging eileg zangvogels, 1986-2011 (v05 , 13 mrt 2012 )
- Vervroeging eileg zangvogels, 1986-2009 (v04 , 25 jan 2011 )
- Vervroeging eileg zangvogels, 1986-2008 (v03 , 14 jan 2010 )
- Vervroeging eileg zangvogels (v02 , 18 mrt 2008 )
- Vervroeging eileg zangvogels (v01 , 08 jun 2006 )
Referentie van deze webpagina
CBS, PBL, RIVM, WUR (2010). Vervroeging eileg zangvogels, 1986-2008 (indicator 1405, versie 03 , 14 januari 2010 ). www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
