Flora duinen, 1999-2011

Duinen

Het duingebied langs de kust beslaat bijna 40.000 ha. Hiervan bestaat ongeveer de helft uit bos en struweel en vijf procent uit natte en vochtige duinvalleien. Het duinareaal is in de afgelopen eeuw niet veel kleiner geworden, vooral vanwege de kustbescherming en de drinkwaterwinning, maar ook vanwege de natuurwaarde van dit gebied. De flora van de duinen is vooral in de eerste helft van de 20e eeuw sterk beïnvloed door verdroging als gevolg van de waterwinning en bebossing. In de tweede helft van de 20e eeuw, tot aan de jaren tachtig, trad verruiging op door inlaat van ongezuiverd infiltratiewater.

• Areaalverandering van duinbiotopen

Verstruiking duinen

In de duinen, vooral het droge duin, neemt het aandeel struiken en bomen sterk toe. Het gaat daarbij onder meer om soorten als duindoorn en zachte berk. In de vochtige duinen is de toename minder sterk en alleen voor struiken significant (tabblad Struiken en tabblad Bomen).

Verruiging

Ruigtekruiden zijn snelgroeiende hoogopschietende kruiden van voedselrijke omstandigheden. De verruiging neemt in de duinen als geheel niet toe of af. Wel lijkt sprake van enige verschuiving van droge naar natte ruigtesoorten, met name in het droge duin. Dit is mogelijk het gevolg van vernatting van de droge duinen, want de gemiddelde vochtindicatie op basis van Ellenberggetallen neemt daarin significant toe. In vochtige duinen treedt dit niet op, en neemt het gemiddelde Ellenberggetal voor vocht zelfs iets af.

Rode Lijst soorten

De toename van struiken en bomen gaat ten koste van de oppervlakte open duin en het aandeel van Rode Lijst soorten (tabblad Rode lijst), pioniersoorten (tabblad Pioniers) en kruiden in het droge duin. Ook het totale soortenaantal per opname neemt af. Typische soorten van het droge duin die het slecht doen zijn bijvoorbeeld vroegeling, buntgras, ruw vergeet-me-nietje, veldereprijs en welriekende salomonszegel (tabblad Soorten).
Het droge duin lijkt het slechter te doen dan het vochtig duin. In het vochtig duin is de verstruiking geringer en neemt het aandeel Rode Lijst soorten niet af (tabblad Rode lijst). Het totale soortenaantal en de kenmerkendheid van de duinvegetatie nemen daar zelfs iets toe.

Oorzaken en gevolgen

Er zijn twee mogelijke oorzaken voor het toenemen van struiken en bomen ten koste van het open duingebied. Ten eerste is de depositie van stikstof uit de lucht weliswaar afgenomen, maar nog steeds erg hoog. Dit versterkt de natuurlijke successie van open duin naar bos. Een tweede mogelijke oorzaak is de afname van de begrazing van duin, met name door konijnen, waardoor zaailingen van bomen en struiken meer kansen hebben om zich te ontwikkelen.
Het dichtgroeien van de duinen met struiken en bomen heeft ook gevolgen voor de aanwezige fauna. Zo gaan vogels van het open duin, zoals tapuit achteruit en vogels van struweel, zoals nachtegaal vooruit.

• Konijnen en vergrassing en verstruiking duinen, 1984-2014
• Duinvogels en vergrassing en verstruiking, 1990-2012