Temperatuur mondiaal en in Nederland, 1850-2006

Temperatuur in Nederland stijgt

De jaargemiddelde temperatuur in De Bilt bedroeg in 2006 11,2 °C. Daarmee is 2006 het warmste jaar ooit gemeten sinds de metingen in De Bilt begonnen rond 1900. Het KNMI becijferde dat dit record zelfs geldt sinds 1706, het jaar waarin temperatuurmetingen begonnen in Zwanenburg. Het is voor het eerst dat de 11-graden- grens is overschreden. Het oude record van 10,9 °C stond op naam van de jaren 1990, 1999 en 2000. De maanden juli (twee hittegolven) en september waren in 2006 tevens recordwarm. De klimatologische herfst (september, oktober en november) was de warmste in drie eeuwen.
Tijdreeksanalyse laat zien dat de trend in de jaargemiddelde temperatuur in De Bilt een duidelijk stijgende tendens vertoont, vooral vanaf 1970. De trend in de metingen is in 106 jaar gestegen met 1,8 ± 0,6 ºC (2-sigma-grenzen). Eerdere schattingen van het KNMI, op basis van de data 1901-2000 en een lineaire trend, kwamen lager uit: een gemiddelde opwarming van rond de 1,0 ºC. Algehele conclusie is dat de opwarming van het Nederlandse klimaat onverminderd voortzet.
De figuur voor De Bilt laat ook extrapolaties van de trend zien tot aan het jaar 2020, samen met onzekerheden (2-sigma grenzen). Andere voorspellingen zijn gedaan met klimaatmodellen, de zogenaamde GCM's. Deze komen goed overeen met de hier getoonde trend en onzekerheden.

De temperatuur stijgt ook mondiaal

De temperatuurstijging in Nederland past in het Europese en mondiale beeld (zie Oldenburgh en van Ulden, 2003). De waargenomen mondiale toename over de afgelopen 157 jaar bedraagt 0.89 ± 0.12 ºC (2-sigma-grenzen) en is daarmee sterk significant. Het jaar 2006 is het op vijf na warmste jaar sinds het begin van de reeks in 1850. De negen warmste jaren in 150 jaar vallen alle in de laatste tien jaar (1997-2006).
Overigens zijn er meerdere temperatuurreeksen voor de wereld beschikbaar. De hier getoonde reeks is van het UK Meteorological Office en de Universiteit van East Anglia (Climatic Research Unit, CRU). Het Nasa Goddard Institute for Space Studies in New York en het Amerikaanse nationale klimaatdata-centrum NOAA komen met reeksen die zeer veel lijken op de hier getoonde reeks van het CRU. Deze drie onderzoeksgroepen zijn het erover eens dat het noordelijk halfrond nog nooit zo warm was als in het afgelopen decennium.
De getoonde figuur voor de wereld laat ook extrapolaties van de trend zien tot aan het jaar 2020, samen met onzekerheden (2-sigma grenzen). Naast het extrapoleren van historische data is ook een schatting gemaakt van de wereldtemperatuur in de toekomst op basis van klimaatmodellen. Deze voorspellingen komen zeer goed overeen met de hier getoonde trend. Alleen de onzekerheden in de extrapolaties zijn groter dan de hier getoonde onzekerheden. Zie Visser (2005 - hoofdstuk 7.1) voor details.

Relatie met klimaatverandering

De belangrijkste reden voor de toename van de gemiddelde temperatuur op aarde in de laatste 50 jaar is waarschijnlijk het door de mens veroorzaakte versterkte broeikaseffect. Dit versterkte broeikaseffect is een gevolg van de uitstoot van broeikasgassen in de atmosfeer. Daarnaast zijn er ook natuurlijke processen die de gemiddelde jaarlijkse temperatuur op aarde beïnvloeden. Dit zijn bijvoorbeeld variaties in de sterkte van de zonnestraling, het optreden van vulkaanuitbarstingen, El-Nino's en chaotische fluctuaties in het klimaat.
Ook de temperatuurtoename in Nederland is waarschijnlijk vooral een gevolg van het versterkte broeikaseffect. Daarnaast wordt een deel van de temperatuurtoename toegeschreven aan de toename van weertypen met zuidwestenwind. Er zijn wetenschappelijke vermoedens dat dit samenhangt met afkoeling van de hoge atmosfeer, als gevolg van ozonafbraak en het broeikaseffect.