Belasting van het oppervlaktewater met vermestende stoffen, 1990-2019

Lozingen vanuit puntbronnen aanzienlijk gesaneerd

Door bronmaatregelen in de industrie is bij zowel fosfor als stikstof al een aanzienlijke afname van de belasting bereikt. Bovendien wordt op de rioolwaterzuiveringsinstallaties steeds meer gedefosfateerd en gedenitrificeerd (end-of-pipe maatregelen). Dit leidt tot een extra vermindering van de uiteindelijke belasting van het oppervlaktewater.

• Belasting van het oppervlaktewater vanuit riolering en rioolwaterzuivering, 1990-2021
• Belasting van het oppervlaktewater door de industrie, 1990-2021

Uit- en afspoeling nutriënten nu afzonderlijk voor landbouw en natuur berekend

Voor de nutriënten stikstof en fosfor is de uit- en afspoeling van landbouw- en natuurbodems de belangrijkste bron. Deze cijfers zijn voor de hele tijdreeks opnieuw berekend met het Landelijk Waterkwaliteitsmodel (WEnR/Deltares, 2021). Daarbij worden landbouw en natuur nu apart berekend. In 2019 was bijna 17% van de uit- en afspoeling van stikstof afkomstig van natuurgronden. Voor fosfor was dat 17,5%.
De trend laat zien dat de uit- en afspoeling gevoelig is voor de variatie in de jaarlijkse neerslag. Het jaar 2018 was droger dan 2019. Ten opzichte van 2018 steeg de uit- en afspoeling van stikstof- en fosforverbindingen in 2019 dan ook met bijna 25% respectievelijk 18%.

Erfafspoeling, mee-mesten sloten en glastuinbouw

Binnen de landbouw wordt een inschatting gemaakt van de bron erfafspoeling en van de mest die onbedoeld bij het uitrijden in sloten terecht komt, het zogeheten mee-mesten van sloten. Erfafspoeling betreft de hoeveelheden nutriënten die vanuit opslag van kuilvoer op het erf van veeteeltbedrijven met hemelwater afspoelen naar omliggende oppervlaktewateren. Een andere kleine bron is ook de rechtstreekse emissie naar oppervlaktewater vanuit de glastuinbouw.
De totale bijdrage aan de belasting van het oppervlaktewater van deze drie bronnen in 2019 is 5% voor fosfor en 3% voor stikstof.
Nieuwe emissiebron: watervogels
Bij de doelgroep Natuur is een nieuwe emissiebron opgenomen: de externe stikstof- en fosforbelasting door uitwerpselen van watervogels in kolonies en op slaapplaatsen. Het gaat dan alleen om de uitwerpselen van vogels die in een ander gebied dan hun kolonie of slaapplaats hun voedsel zoeken.
In 2019 bedroeg deze belasting 61 ton fosfor en 170 ton stikstof, gelijk aan 9% respectievelijk 2% van de totale belasting door de doelgroep Natuur.

Atmosferische depositie van stikstof

De atmosferische depositie van stikstof draagt circa 15% bij aan de totale belasting van het oppervlaktewater met stikstofverbindingen. Via atmosferische depositie belanden stikstofverontreinigingen uit de lucht op het oppervlaktewater (directe depositie). Voor stikstof zijn de achterliggende bronnen van deze luchtverontreiniging met name de landbouw, het verkeer en de industrie, uit zowel Nederland als uit het buitenland. In deze indicator is, net als bij de andere indicatoren die de belasting van het oppervlaktewater beschrijven, de depositie op de Noordzee niet meegerekend.

Beleid

In het kader van internationale afspraken moeten de emissies van fosfor en stikstof sterk worden verminderd. Voor de puntbronnen is al veel bereikt. Het beleid is nu veelal gericht op het terugdringen van de belasting vanuit de landbouw. Een van de maatregelen is het verder aanscherpen van de gebruiksnormen voor dierlijke mest , waardoor er minder stikstof en fosfaat uit dierlijke mest op de bodem gebracht mag worden.

• Gebruik stikstof en fosfaat uit dierlijke mest en benutting van de plaatsingsruimte, 2000-2022
• Milieudruk thema Vermesting: inleiding en beleid