Vegetatie van houtwallen, 1999-2013

Houtwallen, polderkaden en heggen

Houtwallen zijn lijnvormige, vaak op een aarden wal gelegen beplantingen met struiken en bomen. Houtwallen komen veel voor op de hogere zandgronden. Ook de in het veengebied aangelegde polderkaden die met bomen en struiken zijn beplant, rekenen we tot de houtwallen, evenals vergelijkbare structuren zoals de meidoornhagen in het uiterwaardengebied. Voor het boerenbedrijf waren de houtwallen vroeger van belang als eigendomsscheiding, als vee- & wildkering en voor de levering van boerengeriefhout. Tegenwoordig is het agrarische belang ervan sterk verminderd en houtwallen zijn niet meer noodzakelijk voor de uitoefening van het boerenbedrijf. Veel houtwallen zijn daardoor uit het landschap verdwenen, vooral in die gebieden waar ruilverkaveling heeft plaatsgevonden. Het ecologisch belang van houtwallen is nog wel hoog omdat ze fungeren als verbindingszone tussen natuurgebieden en omdat de vruchtdragende soorten (meidoorns, bessen, rozenbottels etc.) een belangrijke voedselbron zijn voor de (avi)fauna. Houtwallen, kaden en heggen hebben bovendien een grote cultuurhistorische, landschappelijke en recreatieve waarde.
Voorbeelden van landschappen in Nederland met een hoge dichtheid aan houtwallen zijn de Achterhoek, Noord-Oost Twente en het gebied van de Drentsche Aa.

• Nationaal Landschap Winterswijk
• Nationaal Landschap Noordoost-Twente
• Nationaal Landschap Drentsche Aa

Voedselrijkdom

Hoewel er de laatste jaren een kentering lijkt te zijn, lijkt sinds de start van de metingen in 1999 de voedselrijkdom in houtwallen iets toegenomen. Vooral de toename van de gemiddelde Ellenberg indicatiewaarde voor stikstof wijst hierop. Ook het aandeel soorten van voedselrijke omstandigheden in de bedekking lijkt iets te zijn toegenomen, maar dit is nét niet significant.

• Verzuring, vermesting en verdroging vegetatie, 1999-2012

Soorten van houtwallen

Ontwikkelingen in groepen van soorten met dezelfde eigenschappen, bijvoorbeeld alle grassen of struiken, kunnen goed worden bepaald. Ontwikkelingen per soort kunnen alleen voor de meer algemene soorten worden bepaald.
In de houtwallen neemt de gemiddelde bedekking met ruigtesoorten tussen 1999 en 2009 toe. Ruigtesoorten zijn hoogopschietende kruiden en grasachtigen die profiteren van voedselrijke omstandigheden. Binnen deze groep nemen vooral bramen en grote brandnetel toe.
In de gezamenlijke bedekking van de besdragende bomen en struiken is geen verandering te zien. Wel is er een verschuiving tussen de soorten, waarbij eenstijlige meidoorn afneemt en hulst en Amerikaanse vogelkers juist toenemen. Tenslotte is er ook een afname te zien van typische soorten van de habitatrichtlijn. Het aantal en de bedekking van typische soorten is in alle jaren echter laag.
Naast veranderingen in de voedselrijkdom kunnen ook veranderingen in het beheer een belangrijke oorzaak zijn van de geconstateerde veranderingen in de soortensamenstelling.