Zuivering van stedelijk afvalwater: stikstof en fosfor, 1981-2021

De laatste twintig jaar is de lozing van stikstof via het effluent van rioolwaterzuiveringsinstallaties gehalveerd; de lozing van fosforverbindingen is in die periode met ruim een derde verminderd. Voor stikstof is het zuiveringsrendement in 2021 85 procent; bij fosfor is dit 87 procent.

Rioolwaterzuiveringsinstallaties

Eind 2021 waren er in Nederland 313 rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI's) in werking. Vrijwel al het afvalwater van huishoudens en bedrijven, en hemelwater wat via dakgoten en straatkolken in het riool belandt, wordt gezuiverd in deze installaties. De rioolwaterzuivering is een taak van de waterschappen. In 2021 is in totaal 1,96 miljard m3 rioolwater verwerkt, iets meer dan in 2020 (1,94 miljard m3). De hoeveelheden fluctueren door verschil in neerslaghoeveelheden en daardoor fluctuerende aanvoer van hemelwater.

Stikstoflozing

De succesvolle aanpak van de stikstofverwijdering op rioolwaterzuiveringsinstallaties heeft ertoe geleid dat de lozing van stikstof via het effluent in de laatste twintig jaar is gehalveerd. In deze periode zijn door de waterschappen omvangrijke investeringen gedaan om dit resultaat te bereiken. De genomen maatregelen zijn het gevolg van de strenge eisen in de EU Richtlijn Stedelijk Afvalwater (zie onder andere Europese Commissie, 2004).

Fosforlozing vanaf 1985 sterk gedaald

De lozing van fosfor via het effluent van rioolwaterzuiveringsinstallaties, en daarmee ook de belasting van het oppervlaktewater, is sinds 1985 met bijna 85% procent gedaald. Dit is het gevolg van de invoering van fosfaatvrije (kleding)wasmiddelen in de periode 1985-1990 en een verbeterde fosfaatverwijdering tijdens het zuiveringsproces in de periode 1990 tot heden.

Fosfaataanvoer door het gebruik van vaatwasmiddelen neemt af

De hoeveelheid fosfor in het influent is in de periode 2000-2007 geleidelijk weer gestegen tot 41 ton P per dag. Dit komt onder andere door stijgende inwoneraantallen maar ook door het toenemend gebruik van fosfaat houdende vaatwasmiddelen. Na 2010 is de hoeveelheid fosfor in het influent stabiel rond 37 ton P per dag omdat is overgegaan tot de productie van fosfaatarme vaatwasmiddelen, mede als gevolg van EU-regelgeving op dit gebied.

Verwijderingsrendement rond 85 procent

Volgens de Europese Richtlijn Stedelijk Afvalwater moet het landelijk zuiveringsrendement voor zowel fosfor als stikstof minstens 75 procent bedragen. Deze doelstelling is voor fosfor reeds in 1996 behaald. In 2021 was het rendement voor fosfor 87 procent en voor stikstof 85 procent (CBS, 2023a,b). Door verbeterde zuiveringsprocessen is ook het zuiveringsrendement van zuurstofbindende stoffen toegenomen.

Relevante informatie

Technische toelichting

Naam van het gegeven
Zuivering van stedelijk afvalwater: stikstof en fosfor
Omschrijving
De ontwikkeling van de verwijdering van stikstof en fosfor uit stedelijk afvalwater in rioolwaterzuiveringsinstallaties.
Verantwoordelijk instituut
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)
Berekeningswijze
De berekeningswijze wordt beschreven in de korte onderzoekbeschrijving Zuivering van stedelijk afvalwater (CBS) en de Factsheet effluenten rwzi's (gemeten stoffen) (Baas, K., 2022).
Geografische verdeling
Nederland, deelstroomgebied, landsdeel, provincie
Andere variabelen
Technische kenmerken (mate van defosfatering extra stikstofverwijdering, slibstabilisatie, slibontwatering), procesgegevens (aan- en afvoer van verontreinigingen, rendement, e.d.), afzet zuiveringsslib, energieverbruik en energieopwekking. Zie: Statline tabellen over Stedelijk afvalwater .
Verschijningsfrequentie
Jaarlijks
Opmerking
Het influent is het bij de zuiveringsinstallatie aangevoerde afvalwater; het effluent is het gezuiverde afvalwater dat wordt geloosd op het oppervlaktewater.
De gepresenteerde zuiveringsrendementen betreffen gewogen gemiddelden over alle typen rioolwaterzuiveringsinstallaties.
Voor de cijfers tot halverwege de jaren tachtig geldt dat deze niet geheel vergelijkbaar zijn met latere jaren omdat destijds een kleiner deel van het afvalwater werd gezuiverd op de rioolwaterzuiveringsinstallaties. Een gedeelte van het ingezamelde afvalwater werd nog ongezuiverd geloosd op het oppervlaktewater.
Betrouwbaarheidscodering
Integrale waarneming.

Archief van deze indicator

Bekijk meer Bekijk minder

Referentie van deze webpagina

CBS, PBL, RIVM, WUR (2024). Zuivering van stedelijk afvalwater: stikstof en fosfor, 1981-2021 (indicator 0152, versie 25,

) www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.