Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2016
De sector land- en tuinbouw levert een grote bijdrage aan de totale emissies van ammoniak (NH3), methaan (CH4), distikstofoxide (N2O) en fijn stof. Vooral de emissie van ammoniak is sinds 1990 aanzienlijk afgenomen.
De emissie van ammoniak naar de lucht afgenomen
Met uitzondering van fijn stof zijn in de periode 1990-2016 de belangrijkste emissies naar de lucht door de land- en tuinbouw afgenomen. Door de lagere stikstofuitscheiding van landbouwdieren en door het gebruik emissiearme toedieningstechnieken, zoals mestinjectie in de landbouwbodems, daalde de emissie van ammoniak tussen 1990 en 2008. Vanaf 2008 is het emissieniveau verder afgenomen door emissiearme huisvesting, meer export van mest, verbranding van pluimveemest en een verdere toename van emissiearme mesttoediening. Vooruitlopend op de afschaffing van het melkquotum in 2015 hebben veel melkveehouders al in 2014 hun productie uitgebreid. Door de grotere melkveestapel en de hogere stikstofgehalten van ruwvoer, nam in 2014 en 2015 de ammoniakemissie met ongeveer 5 procent toe. In 2016 is deze emissie op hetzelfde niveau gebleven en bedraagt een derde van de emissie van 1990.
Bronnen
De emissie van CO2 wordt voor het grootste deel veroorzaakt door verbranding van brandstoffen. Verder gaat het om de volgende voor landbouw-specifieke processen:
- emissies door aanwending van dierlijke mest en kunstmest (NH3);
- emissies door dierlijke mest (NH3 en CH4);
- emissies door stikstofbinding door vlinderbloemige planten (N2O);
- emissies door de stikstofvoorraad in de landbouwbodems (N2O)
- emissies uit stallen (NH3 en fijn stof).
De emissies van landbouwwerktuigen en de visserij (IPCC en NEC) zijn opgenomen in de doelgroep Verkeer en vervoer.
Alleen de CO2- en NOx-emissies van landbouwwerktuigen en visserij zijn substantieel.
De belangrijkste stoffen
De land- en tuinbouw levert de grootste bijdrage in de totale Nederlandse emissies van NH3, CH4 en N2O in 2016, te weten respectievelijk 86, 74 en 77 procent. Ook de bijdragen in de totale fijnstof-emissie is substantieel, te weten 24 procent. Ammoniak speelt een belangrijke rol in de verzuring en vermesting. Methaan en distikstofoxide zijn beide broeikasgassen. Fijn stof is schadelijk voor de gezondheid.
Bij het vaststellen van de emissies volgens de NEC-richtlijn tellen bij de landbouw een aantal emissiebronnen niet mee, te weten NOx door aanwending mest en kunstmest, NOx uit mest in stallen en een kleine hoeveelheid NMVOS, met name uit gewassen.
Referenties
- CBS (2018a). StatLine: Emissies van broeikasgassen berekend volgens IPCC-voorschriften. CBS, Den Haag/Heerlen.
- CBS (2018b). StatLine: Emissies van luchtverontreinigende stoffen volgens NEC-richtlijnen. CBS, Den Haag/Heerlen.
- Emissieregistratie (2018). Website Emissieregistratie. Jaarcijfers 2016. RIVM, Bilthoven; PBL, Bilthoven; CBS, Den Haag; Rijkswaterstaat-Waterdienst, Lelystad; Alterra, Wageningen; Rijkswaterstaat-Leefomgeving, Utrecht, RVO, Utrecht en TNO Bouw en Ondergrond, Utrecht.
Relevante informatie
- Emissies naar lucht door verkeer en vervoer, 2021
- Ammoniakemissie door de land- en tuinbouw, 1990-2021
- Recente emissiecijfers en beschrijvingen van gehanteerde berekeningswijzen (meta-informatie) kunnen in detail bekeken worden op de website van de Emissieregistratie. Emissiecijfers zijn ook te vinden op StatLine van het CBS
Technische toelichting
Naam van het gegeven
Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw
Omschrijving
Emissies van broeikasgassen (kooldioxide (CO2), methaan (CH4), distikstofoxide (N2O) en perfluorkoolwaterstoffen (PFK's), chloorfluorkoolwaterstoffen (CFK's) en zwavelhexafluoride (SF6)) en NEC-emissies van verzurende en grootschalige luchtverontreinigende stoffen (Zwaveldioxide (SO2), stikstofoxiden (NOx), fijn stof (PM10), vluchtige organische stoffen, exclusief methaan (VOS) en koolmonoxide (CO) in de land- en tuinbouw.
Verantwoordelijk instituut
Centraal Bureau voor de Statistiek, in samenwerking in de Emissieregistratie (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Planbureau voor de Leefomgeving, Centraal Bureau voor de Statistiek, Rijkswaterstaat-Waterdienst-Dienst Water en gebruik, Wageningen Universiteit-Alterra, Rijkswaterstaat-Leefomgeving, RVO, TNO, Deltares).
Berekeningswijze
De emissiegegevens voor de verzurende en grootschalige luchtverontreiniging zijn gepresenteerd volgens de sectorindeling van de NEC-richtlijn. De emissiecijfers voor de broeikasgassen zijn berekend volgens de IPCC-methode. Voor een uitgebreide beschrijving van de berekeningsmethoden wordt verwezen naar de methodebeschrijvingen op de website van de Emissieregistratie; voor landbouwwerktuigen en visserij naar Klein, J., et al. (2018). Methods for calculating emissions from transport in NL. (achter Lucht/Verkeer en Vervoer/Methoderapporten Taakgroep Verkeer en Vervoer).
Basistabel
Alle data opvraagbaar op EmissieregistratieVerder:StatLine: Emissies van broeikasgassen berekend volgens IPCC-voorschriften (CBS, 2018a)StatLine: Emissies van luchtverontreinigende stoffen volgens NEC-richtlijnen (CBS, 2018b)
Geografisch verdeling
Nederland, provincie, postcode, 5*5 km2 (kaart)
Andere variabelen
Belasting oppervlaktewater, bodem-emissies, emissies oppervlaktewater, lucht-emissies, lucht-emissies volgens IPCCIn totaal circa 300 stoffenCirca 1600 emissie-oorzaken en circa 1000 (individuele) puntbronnen
Verschijningsfrequentie
In maart definitieve cijfers t-2; in augustus voorlopige cijfers t-1
Achtergrondliteratuur
Methoden: op de website van Emissieregistratie achter Overzicht documentenBegrippen: op de website van Emissieregistratie achter Begrippenlijst
Opmerking
De emissiegegevens voor de verzurende en grootschalige luchtverontreiniging zijn gepresenteerd volgens de sectorindeling volgens de NEC-richtlijn. Voor de stationaire bronnen komt een deel van de emissiegegevens uit de individuele milieujaarverslagen van bedrijven. Het overige deel wordt bijgeschat op basis van statistische gegevens uit onder andere de energiestatistieken, productiestatistieken van het CBS. Zie voor de NEC-indeling Samenstelling doelgroepen van het milieubeleid De emissiecijfers voor de broeikasgassen zijn berekend volgens de IPCC-methode. Zie Verschillen tussen CO2-emissietotalen verklaard, 1990-2021. In een eerdere versie van deze indicator is een wijziging in de berekeningsmethodiek doorgevoerd (zie archiefversie 21 van april 2013).
Betrouwbaarheidscodering
C (Gemiddeld; afhankelijk van emissieoorzaak en stof)
Archief van deze indicator
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2021 (actuele versie , 02 jun 2023 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2018 (v34 , 09 mrt 2020 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2018 (v33 , 27 sep 2019 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2017 (v32 , 25 mrt 2019 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2017 (v31 , 24 okt 2018 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2016 (v30 , 29 mrt 2018 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2016 (v29 , 04 sep 2017 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2015 (v28 , 16 mei 2017 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2015 (v27 , 07 sep 2016 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2014 (v26 , 12 apr 2016 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2014 (v25 , 19 okt 2015 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2013 (v24 , 29 apr 2015 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2012 (v23 , 29 apr 2014 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2012 (v22 , 08 okt 2013 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2011 (v21 , 17 apr 2013 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2011 (v20 , 18 okt 2012 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2010 (v19 , 01 mei 2012 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2010 (v18 , 12 okt 2011 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2009 (v17 , 26 mei 2011 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2009 (v16 , 14 sep 2010 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2008 (v15 , 08 jun 2010 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2008 (v14 , 09 sep 2009 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2007 (v13 , 20 mei 2009 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2007* (v12 , 03 sep 2008 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2006 (v11 , 15 mei 2008 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2006* (v10 , 18 okt 2007 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2005 (v09 , 29 mei 2007 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2005 (v08 , 15 aug 2006 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2004 (v07 , 09 nov 2005 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2003 (v06 , 24 aug 2005 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2002 (v05 , 14 apr 2004 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2002 (v04 , 03 okt 2003 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2001 (v03 , 10 sep 2002 )
Referentie van deze webpagina
CBS, PBL, RIVM, WUR (2018). Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2016 (indicator 0099, versie 30 , 29 maart 2018 ). www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.