Algemene fysisch-chemische kwaliteit van het oppervlaktewater volgens de KRW, 2009

Bepaling fysisch-chemische kwaliteit volgens de KRW

In de Kaderrichtlijn Water (KRW) zijn maatlatten ontwikkeld voor de beoordeling van de algemene fysisch-chemische kwaliteit van het oppervlaktewater. Deze maatlatten zijn afhankelijk van het watertype. In de zoete wateren wordt vrijwel altijd de stikstof, fosfor en chloride concentratie, de temperatuur, zuurgraad (pH) en het zuurstofgehalte gemeten. In meren is het doorzicht een belangrijke parameter. In de zoute en brakke wateren is opgelost anorganisch stikstof (dissolved inorganic nitrogen: DIN) de bepalende stof voor de vermesting.
Met de implementatie van de KRW is een nieuwe systematiek ontwikkeld voor het beoordelen van de waterkwaliteit. Per watertype (sloten, beken, meren, rivieren) zijn grenswaarden voor de verschillende stoffen vastgelegd. Voor diepe meren gelden de strengste normen voor de nutriënten en voor kanalen de minst strenge normen. De algemene fysisch-chemische beoordeling is een onderdeel van de ecologische kwaliteit van de KRW. Het eindoordeel over de kwaliteit van oppervlaktewateren wordt bepaald door de ecologische kwaliteit én de chemische kwaliteit.
In de KRW geldt bij de algemene fysisch-chemische beoordeling het principe van "one out, all out", het slechtste kwaliteitselement bepaalt de uiteindelijke beoordeling. In 2009 is de eerste officiële rapportage van de KRW opgeleverd in de Stroomgebiedbeheersplannen, waarbij deze gegevens zijn opgenomen.
De fysisch-chemische beoordeling wordt in 2013 aangepast met een andere berekening voor nutriënten en strengere normen voor stikstof en fosfor. In 2009 is voor alle stoffen uitgegaan van het 'one out, all out' principe. In 2013 wordt voor stikstof en fosfor uitgegaan van het beste van beide oordelen als beoordeling 'nutriënten', waarna het 'one out, all out' hierop (nutriënten, O₂, temperatuur, et cetera) toegepast wordt. Dat betekent dat de fysisch-chemische beoordeling in de toekomst een beter resultaat geeft.
De fysisch-chemische kwaliteit is een onderdeel van de ecologische beoordeling, zie:

• Waterkwaliteit KRW, 2022

Huidige toestand van de meeste waterlichamen onvoldoende

De huidige kwaliteit van de meeste waterlichamen in de KRW is onvoldoende. Ruim de helft is ontoereikend of slecht. Slechts 17% van de waterlichamen scoort voldoende in de beoordeling. De belangrijkste oorzaken van dit slechte resultaat zijn te hoge stikstof of fosfor gehalten: de vermesting van het oppervlaktewater. In meren is het doorzicht eveneens bepalend voor de onvoldoende kwaliteit, dit is ook een direct gevolg van vermesting. Temperatuur, chloride en zuurstof zijn meestal voldoende. Zuurstof wordt beïnvloed door vermesting en door organische verontreinigingen. Temperaturen boven de 23 of 25 ^oC zijn schadelijk voor waterdieren. Informatie over de vermesting en temperatuur van het oppervlaktewater is uitgewerkt in de indicatoren:

• Vermesting in meren en plassen, 1980 - 2014
• Vermesting van oppervlaktewater, 1990 - 2021
• Vermesting in grote rivieren, 1970-2014
• Temperatuur oppervlaktewater, 1910 - 2019

Kaartbeelden fysisch-chemische kwaliteit waterlichamen

Bij alle watertypen en in alle gebieden komen waterlichamen voor die niet aan de kwaliteitseisen voldoen. Nutriënten zijn niet in alle waterlichamen gemeten, zoals in de beken in oost Gelderland. In de brakke wateren zoals in Zeeland wordt geen totaal stikstof en totaal fosfor gemeten maar alleen anorganisch stikstof. De Noordzee langs de kust is niet opgenomen in de kwaliteitsbeoordeling van de algemene fysisch-chemische parameters.

Effecten van vermesting

De deelmaatlatten fosfor, stikstof, anorganisch stikstof (DIN) en doorzicht zijn indicatoren voor de vermesting van het water. De effecten van vermesting zijn eerst een toename van de groei van waterplanten. Bij toenemende vermesting worden stilstaande wateren gedomineerd door algen. Bij veel algen gaan de waterplanten dood en kunnen drijflagen van blauwalgen ontstaan. Dit kan leiden tot een zwemverbod vanwege de giftige stoffen die blauwalgen afgeven. Bij sloten ontstaat doorgaans een dikke laag van eendenkroos. Het water onder een kroosdek kan zuurstofloos worden, wat leidt tot sterfte bij vissen. In zee is juist stikstof weer het belangrijkste element dat zorgt voor algengroei in zee.
Voor vermesting zijn stikstof en fosfor de bepalende nutriënten. Als een van beide aan de norm voldoen, kan de groei van algen al worden beperkt.