Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2013

Minder uit- en afspoeling van nutriënten in 2013

Voor de nutriënten stikstof en fosfaat en voor de meeste zware metalen is de uit- en afspoeling van landbouw- en natuurbodems de belangrijkste bron. Deze is zeer gevoelig voor de variatie in de jaarlijkse neerslag en zorgt voor grote fluctuaties in de trend. In 2013 viel gemiddeld 100 mm minder neerslag dan in 2012 terwijl de belasting van de bodem met fosfor en stikstof vrijwel gelijk was gebleven (de cijfers over 2012 zijn terug te vinden in de downloaddata van deze indicator). Dit resulteert uiteindelijk in een afname van de uit- en afspoeling met 23% voor fosfor en 21% voor stikstof ten opzichte van 2012. Bij de zware metalen is de uit- en afspoeling tussen de 14 en 18% lager dan in 2012.
Zie Belasting van het oppervlaktewater door landbouw en natuur, 1990-2021.

Belasting vanuit andere bronnen neemt nog maar licht af

De grootste reducties in de belasting van het oppervlaktewater zijn behaald in de periode vóór 1990, vooral door maatregelen bij de industriële bronnen. De laatste jaren zijn de emissies naar oppervlaktewater vanuit de industrie vrij stabiel. Door verbeterde zuiveringsrendementen neemt de belasting via de effluenten van de rioolwaterzuiveringsinstallaties de laatste jaren licht af. De atmosferische depositie vertoont een dalende trend voor stikstof en zware metalen.

Toelatingen gewasbeschermingsmiddelen bepalen voornamelijk de trend

Voor de belasting van het oppervlaktewater met bestrijdingsmiddelen geldt dat voor 2005, 2010 en de laatste twee jaren cijfers zijn berekend. De gegevens over de belasting door landbouwkundig gebruik zijn afkomstig van de Nationale Milieu Indicator (NMI-versie 3), een gewasbeschermingsmiddelen-rekenmodel/database (Kruijne et al., 2012) en zijn gebaseerd op afzet- en gebruikscijfers. In totaal worden met de NMI voor ruim 200 gewasbeschermingsmiddelen de emissies berekend. Mogelijke trends hierin worden vooral bepaald door de gebruiksbeperkingen voor de specifieke middelen (toelatingsbeleid van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (CTGB, 2015)).
Voor het herbicide glyfosaat geldt dat een aanzienlijk deel van de belasting wordt veroorzaakt via het compartiment riolering en waterzuivering door de toepassing op verhardingen in het stedelijk groenbeheer. Het herbicide MCPA komt voornamelijk in het oppervlaktewater via gebruik in de landbouw. Voor het insecticide imidacloprid geldt dat zowel landbouwkundig als huishoudelijk gebruik, onder andere mieren- en bladluizenbestrijding, de belasting bepalen.

• Belasting oppervlaktewater door gebruik van enkele gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2021

Maatregelen

Om de belasting van het oppervlaktewater te verminderen zijn de afgelopen decennia de meeste, relatief gemakkelijk te nemen maatregelen al genomen. De belangrijkste resterende bronnen zijn aanzienlijk lastiger om aan te pakken. Bij de landbouw duurt het lang voordat de effecten van genomen maatregelen zichtbaar zijn. Bij de aanpak van diffuse bronnen is er sprake van complexe regelgeving en veel emissieoorzaken. Vanaf maart 2016 mogen professionele gebruikers en particulieren geen gewasbeschermingsmiddelen meer op een verharde ondergrond gebruiken. De atmosferische depositie is voor een groot deel uit het buitenland afkomstig. Voor de aanpak van al deze bronnen is intensieve samenwerking op verschillende niveau's noodzakelijk: regionaal, nationaal en internationaal.

• Emissiereductiedoelstellingen water