Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2015
Voor de meeste stoffen is de belasting van het oppervlaktewater vrijwel hetzelfde als in 2014, waarbij moet worden opgemerkt dat in 2015 de cijfers van uit- en afspoeling niet zijn geactualiseerd.
Trend: belasting vanuit andere bronnen schommelt de laatste jaren
De grootste reducties in de belasting van het oppervlaktewater zijn behaald in de periode vóór 1990, vooral door maatregelen bij de industriële bronnen. Voor de meeste stoffen schommelt de belasting de laatste jaren wat. De belasting via de effluenten van de rioolwaterzuiveringsinstallaties is voor fosfor nog licht gedaald, maar voor stikstof en zware metalen licht gestegen vanwege een hogere aanvoer van afvalwater door meer neerslag in 2015. De atmosferische depositie vertoont ook jaarlijkse fluctuaties naar boven en naar beneden. Maar over het algemeen worden de verschillen tussen de jaren steeds kleiner.
De emissies naar oppervlaktewater vanuit de industrie zijn vrij stabiel.
Geen nieuwe cijfers voor uit- en afspoeling van bodems in 2015
Voor de nutriënten stikstof en fosfaat en voor de meeste zware metalen is de uit- en afspoeling van landbouw- en natuurbodems de belangrijkste bron. Deze is zeer gevoelig voor de variatie in de jaarlijkse neerslag en zorgt voor grote fluctuaties in de trend. Omdat deze gegevens voor 2014 en 2015 niet opnieuw zijn berekend, zijn de gegevens van 2013 door gekopieerd. Er kan op basis van data uit de Emissieregistratie geen uitspraak worden gedaan over de ontwikkeling in de laatste twee jaar.
Zie Belasting van het oppervlaktewater door landbouw en natuur, 1990-2021.
Toelatingen gewasbeschermingsmiddelen bepalen voornamelijk de trend
Voor de belasting van het oppervlaktewater met bestrijdingsmiddelen geldt dat voor 2005, 2010 en de laatste twee jaren cijfers zijn berekend. De gegevens over de belasting door landbouwkundig gebruik zijn afkomstig van de Nationale Milieu Indicator (NMI-versie 3), een gewasbeschermingsmiddelen-rekenmodel/database (Kruijne et al., 2012) en zijn gebaseerd op afzet- en gebruikscijfers. In totaal worden met de NMI voor ruim 200 gewasbeschermingsmiddelen de emissies berekend. Mogelijke trends hierin worden vooral bepaald door de gebruiksbeperkingen voor de specifieke middelen (toelatingsbeleid van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (CTGB, 2016)), maar evengoed door keuzes van het bedrijfsleven.
Voor het herbicide glyfosaat geldt dat een aanzienlijk deel van de belasting wordt veroorzaakt via het compartiment riolering en waterzuivering door de toepassing op verhardingen in het stedelijk groenbeheer. Het herbicide MCPA en het insecticide imidacloprid komen in het oppervlaktewater via gebruik in de land- en tuinbouw en via gebruik op verhardingen (MCPA) en door huishoudens (imidacloprid). Het herbicide terbutylazine wordt nagenoeg uitsluitend in de landbouw toegepast.
Vanaf maart 2016 mogen professionele gebruikers bij het stedelijk groenbeheer geen gewasbeschermingsmiddelen meer op een verharde ondergrond gebruiken. Dit zal normaliter de komende jaren in de emissiecijfers zichtbaar worden.
Zie ook Belasting oppervlaktewater door gebruik van enkele gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2021
Belasting van oppervlaktewater door geneesmiddelen varieert
Door gebruik in huishoudens komen geneesmiddelen via het riool en de effluenten van rwzi's in het oppervlaktewater terecht. De trend verschilt per middel en is vaak direct gerelateerd aan het gebruik. Bij de pijnstiller Diclofenac, de bloeddrukverlager metoprolol en het antibioticum Azithromycine is een stijgende trend waarneembaar. Voor het anti-epilecticum Carbamazapine is geen duidelijke trend zichtbaar, terwijl bij het anti-diabetes middel Metformine de belasting duidelijk afneemt, maar dat komt ook door de afname van gemengde rioolstelsels en een zeer goede verwijdering in de rioolwaterzuivering.
Wat is inbegrepen in de belasting van het oppervlaktewater?
De belasting, ofwel de vervuiling die daadwerkelijk het oppervlaktewater bereikt, bestaat uit de rechtstreekse emissies naar oppervlaktewater vanuit bedrijven, huishoudens en diffuse bronnen, plus de overdrachten vanuit de andere compartimenten. Vanuit het compartiment riolering en waterzuivering zijn dat de lozingen van gezuiverd afvalwater door rioolwaterzuiveringsinstallaties en de lozingen vanuit overstorten en regenwaterriolen. Vanuit het compartiment bodem is dat de uit- en afspoeling vanuit landbouw- en natuurgronden en vanuit het compartiment lucht is dat de atmosferische depositie op oppervlaktewateren. Atmosferische depositie op de Noordzee en emissies van zeeschepen varend op het Nederlands deel van het Continentaal Plat (NCP) zijn niet meegenomen in de cijfers zoals die in deze indicator zijn gepresenteerd.
Maatregelen
Om de belasting van het oppervlaktewater te verminderen zijn de afgelopen decennia de meeste, relatief gemakkelijk te nemen maatregelen al genomen. De belangrijkste resterende bronnen zijn aanzienlijk lastiger om aan te pakken. Bij de landbouw duurt het lang voordat de effecten van genomen maatregelen zichtbaar zijn. Bij de aanpak van diffuse bronnen is er sprake van complexe regelgeving en veel emissieoorzaken. Vanaf maart 2016 mogen professionele gebruikers bij het openbaar groenbeheer geen gewasbeschermingsmiddelen meer op een verharde ondergrond gebruiken. De atmosferische depositie is voor een groot deel uit het buitenland afkomstig. Voor de aanpak van al deze bronnen is intensieve samenwerking op verschillende niveau's noodzakelijk: regionaal, nationaal en internationaal.
Referenties
- Emissieregistratie (2017). Jaarcijfers 2015. RIVM, Bilthoven; PBL, Bilthoven; CBS, Den Haag; RWS-WVL, Lelystad; Alterra, Wageningen;, Deltares, Utrecht, RVO, Utrecht en TNO, Utrecht. http://www.emissieregistratie.nl.
- CTGB (2016). College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden, Wageningen.
- Kruijne, R et al. (2012). Dutch Environmental Risk Indicator for Plant Protection Products; NMI3. Alterra rapport 2250.1 Wageningen.
Relevante informatie
- Capaciteit van afvalwaterzuiveringsinstallaties, 1980-2017
- Belasting van en emissies naar water: begrippen en definities
- Belasting van het oppervlaktewater naar herkomst, 2021
- Belasting van het rioolstelsel, 1990-2021
- Emissies naar oppervlaktewater, 1990-2016
- Atmosferische depositie op binnenwater en op het rioolstelsel, 1990-2021
- Belasting van het oppervlaktewater door landbouw en natuur, 1990-2021
- Belasting oppervlaktewater door gebruik van enkele gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw, 2005-2021
- Belasting van het oppervlaktewater door de industrie, 1990-2021
- Belasting van het oppervlaktewater door verkeer en vervoer, 1990-2021
- Belasting van het oppervlaktewater door consumenten, 1990-2021
- Belasting van het oppervlaktewater vanuit riolering en rioolwaterzuivering, 1990-2021
- Recente cijfers en beschrijvingen van gehanteerde berekeningswijzen (meta-informatie) kunnen in detail bekeken worden op de website van de Emissieregistratie. Informatie over het toelatingsbeleid over gebruik van bestrijdingsmiddelen is te vinden op de website van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden.
Technische toelichting
Naam van het gegeven
Belasting van het oppervlaktewater
Omschrijving
De belasting, ofwel de vervuiling die daadwerkelijk het oppervlaktewater bereikt, bestaat uit de emissies naar oppervlaktewater plus de overdrachten vanuit de overige compartimenten in de vorm van RWZI effluenten, overstorten, regenwaterriolen, uit- en afspoeling vanuit landbouw- en natuurgronden en de atmosferische depositie op oppervlaktewateren exclusief de Noordzee. Emissies, ofwel de vrachten verontreiniging die uit een bron vrijkomen, kunnen worden verdeeld in emissies naar het oppervlaktewater en emissies naar het rioolstelsel.
Verantwoordelijk instituut
Centraal Bureau voor de Statistiek, in samenwerking met de Emissieregistratie (Rijksinstituut voor de Volksgezondheid en Milieuhygiëne, Planbureau voor de Leefomgeving, Centraal Bureau voor de Statistiek, Rijkswaterstaat-WVL, Deltares, Wageningen Universiteit-Alterra, TNO, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
Berekeningswijze
Voor een uitgebreide beschrijving van de berekeningsmethoden wordt verwezen naar de methodebeschrijvingen op de website van de Emissieregistratie
Basistabel
Alle data opvraagbaar op Emissieregistratie
Geografisch verdeling
Nederland, provincie, stroomgebied, waterschap, afwateringseenheid
Andere variabelen
Belasting oppervlaktewater, bodememissies, emissies oppervlaktewater, luchtemissies, luchtemissies volgens IPCCIn totaal circa 300 stoffenCirca 1600 emissieoorzaken en circa 1000 (individuele) puntbronnen
Verschijningsfrequentie
In mei definitieve cijfers t-2
Achtergrondliteratuur
Methoden: op de website van Emissieregistratie achter Overzicht documentenBegrippen: op de website van Emissieregistratie achter Begrippenlijst
Opmerking
Atmosferische depositie op de Noordzee en emissies van zeeschepen varend op het Nederlands deel van het Continentaal Plat (NCP) zijn niet meegenomen in de cijfers.
Voor nadere uitleg over de begrippen emissies en belasting: zie: Belasting van en emissies naar water: begrippen en definities
Betrouwbaarheidscodering
Complex. Per bron of groep van bronnen is de betrouwbaarheidscodering te vinden in de factsheets op de website van de Emissieregistratie
Archief van deze indicator
- Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2021 (actuele versie , 20 okt 2023 )
- Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2020 (v23 , 03 nov 2022 )
- Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2019 (v22 , 26 jan 2022 )
- Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2018 (v21 , 08 okt 2020 )
- Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2017 (v20 , 01 okt 2019 )
- Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2016 (v19 , 26 sep 2018 )
- Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2015 (v18 , 02 okt 2017 )
- Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2014 (v17 , 20 jul 2016 )
- Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2013 (v16 , 07 okt 2015 )
- Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2012 (v15 , 17 nov 2014 )
- Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2011 (v14 , 20 aug 2013 )
- Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2010 (v13 , 01 nov 2012 )
- Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2009 (v12 , 27 okt 2011 )
- Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2008 (v11 , 29 sep 2010 )
- Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2007 (v10 , 14 aug 2009 )
- Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2006 (v09 , 18 jul 2008 )
- Belasting van het oppervlaktewater en emissies naar water, 1990-2005 (v08 , 03 jul 2007 )
- Belasting van het oppervlaktewater en emissies naar water, 1990-2004 (v07 , 30 jun 2006 )
- Belasting van het oppervlaktewater en emissies naar water, 1990-2003 (v06 , 24 okt 2005 )
- Emissies naar water, 1990-2002 (v05 , 07 mei 2004 )
- Emissies naar water, 1990-2001 (v04 , 03 okt 2003 )
- Emissies naar water, 1990-2001 (v03 , 01 nov 2002 )
Referentie van deze webpagina
CBS, PBL, RIVM, WUR (2017). Belasting van het oppervlaktewater, 1990-2015 (indicator 0083, versie 18 , 2 oktober 2017 ). www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
