Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2007
De land- en tuinbouw levert een grote bijdrage aan de totale emissies van ammoniak, methaan, distikstofoxide en fijn stof. Vooral de emissies van de eerste twee zijn sinds 1990 aanzienlijk afgenomen.
| 1990 | 1995 | 2000 | 2005 | 2006 | 2007 | ||
| miljoen kg | |||||||
| Broeikasgasemissies 1) | |||||||
| Kooldioxide (CO2) | 11 100 | 11 000 | 10 100 | 9 300 | 8,700 | 8 800 | |
| w.v. | stationaire bronnen | 8 400 | 8 500 | 7 600 | 7 000 | 6,400 | 6 700 |
| landbouwwerktuigen | 1 500 | 1 200 | 1 200 | 1 300 | 1 300 | 1 100 | |
| visserij | 1 200 | 1 300 | 1 300 | 1 000 | 1 000 | 1 000 | |
| Distikstofoxide (N2O) | 39 | 42 | 36 | 31 | 31 | 31 | |
| w.v. | stationaire bronnen | 39 | 42 | 36 | 31 | 31 | 31 |
| landbouwwerktuigen | 0,01 | 0,01 | 0,01 | 0,01 | 0,01 | 0,01 | |
| visserij | 0,01 | 0,01 | 0,01 | 0,01 | 0,01 | 0,01 | |
| Methaan (CH4) | 505 | 507 | 453 | 434 | 439 | 457 | |
| w.v. | stationaire bronnen | 504 | 507 | 453 | 433 | 438 | 456 |
| landbouwwerktuigen | 0,10 | 0,08 | 0,08 | 0,09 | 0,08 | 0,08 | |
| visserij | 0,08 | 0,09 | 0,08 | 0,07 | 0,07 | 0,06 | |
| Verzurende en grootschalige | |||||||
| emissies 2)3) | |||||||
| Zwaveldioxide (SO2) | 0,96 | 0,60 | 0,14 | 0,36 | 0,04 | 0,05 | |
| Stikstofoxiden (NOx) | 9,8 | 14 | 13 | 12 | 11 | 10 | |
| Ammoniak (NH3) | 238 | 180 | 140 | 121 | 121 | 121 | |
| VOS 4) | 2,0 | 1,9 | 1,8 | 1,7 | 1,6 | 1,6 | |
| Fijn stof (PM10) | 9,0 | 9,1 | 9,8 | 8,5 | 8,6 | 9,2 | |
| Koolmonoxide (CO)5) | 1,5 | 1,5 | 1,3 | 1,3 | 1,1 | 1,2 | |
| Bron: Emissieregistratie. | CBS/MNC/mei09/0099 | ||||||
| 1) Conform de IPCC-richtlijnen. 2) Conform de NEC-richtlijnen. 3) Exclusief emissies mobiele werktuigen en visserij; deze vallen onder de doelgroep Verkeer en vervoer. 4) Vluchtige organische stoffen, exclusief methaan (ook wel NMVOS genoemd). 5) Geen verzurende stof; berekend volgens de NEC-richtlijnen. |
|||||||
De emissies naar de lucht nemen af
Van alle in de tabellen opgenomen stoffen is de emissie naar de lucht in de periode 1990-2007 afgenomen. Bij NH3 heeft dit vooral te maken met maatregelen bij landbouwbedrijven bij verbeterde afdekking en toepassing van dierlijke mest. In 2003 nam tevens het aantal dieren sterk af. Veel dieren moesten worden afgemaakt om verspreiding van vogelpest te voorkomen. Dit leidde tot minder mestproductie waardoor de emissies van NH3 en N2O extra omlaag gingen.
Bronnen
De in de tabel genoemde emissies van broeikasgassen worden voor het grootste deel veroorzaakt door verbranding van brandstoffen in stationaire bronnen (de bijdrage is slechts een klein deel van het landelijk totaal). Bij de CO2 spelen landbouwwerktuigen en de visserij een substantiële rol. Bij de stationaire bronnen gaat het om de volgende voor landbouw specifieke processen:
- emissies door aanwending van kunstmest (NH3 en N2O);
- emissies door dierlijke mest (NH3, N2O en CH4);
- emissies door stikstofbinding door vlinderbloemige planten (N2O);
- emissies door de stikstofvoorraad in de landbouwbodems (N2O)
- emissies uit stallen (NH3 en fijn stof).
Bij de NEC-emissies zijn de landbouwwerktuigen en de visserij opgenomen in de doelgroep Verkeer en vervoer (conform NEC-richtlijn).
De belangrijkste stoffen
De land- en tuinbouw levert een aanzienlijke bijdrage in de totale emissies van NH3, CH4, N2O en fijn stof. Ammoniak speelt een belangrijke rol in de verzuring en vermesting. Methaan en distikstofoxide zijn beide broeikasgassen. Fijn stof in hoge concentraties tast de gezondheid aan.
Vooral de emissies van NH3 en CH4 zijn sinds 1990 aanzienlijk gedaald.
Referenties
- Emissieregistratie (2009). Jaarcijfers 2007. PBL, Bilthoven; CBS, Den Haag; Rijkswaterstaat-Waterdienst, Lelystad; Alterra, Wageningen; SenterNovem, Utrecht en TNO, Utrecht. http://www.emissieregistratie.nl.
- CBS (2009). StatLine: IPCC-emissies naar lucht; doelgroep landbouw. CBS, Den Haag/Heerlen.
- CBS (2009). StatLine: NEC-emissies naar lucht; land- en tuinbouw. CBS, Den Haag/Heerlen.
Relevante informatie
- Emissies naar lucht
- Emissies naar lucht per doelgroep
- Emissies naar lucht door verkeer en vervoer, 2021
- Emissies van broeikasgassen door de land- en tuinbouw.
- Ammoniakemissie door de land- en tuinbouw, 1990-2021
- Ammoniakemissie uit dierlijke mest en kunstmest, 1980 en 2002
- Recente emissiecijfers en beschrijvingen van gehanteerde berekeningswijzen (meta-informatie) kunnen in detail bekeken worden op de website van de Emissieregistratie. Emissiecijfers zijn ook te vinden op StatLine van het CBS
Technische toelichting
Naam van het gegeven
Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw
Omschrijving
Emissies van broeikasgassen (kooldioxide (CO2), methaan (CH4), distikstofoxide (N2O) en perfluorkoolwaterstoffen (PFK's), chloorfluorkoolwaterstoffen (CFK's) en zwavelhexafluoride (SF6)) en NEC-emissies van verzurende en grootschalige luchtverontreinigende stoffen (Zwaveldioxide (SO2), stikstofoxiden (NOx), fijn stof (PM10), vluchtige organische stoffen, exclusief methaan (VOS) en koolmonoxide (CO) in de land- en tuinbouw.
Verantwoordelijk instituut
Centraal Bureau voor de Statistiek, in samenwerking in de Emissieregistratie (Planbureau voor de Leefomgeving, Centraal Bureau voor de Statistiek, Rijkswaterstaat-Waterdienst-Dienst Water en gebruik, Wageningen Universiteit-Alterra, SenterNovem, TNO, Deltares).
Berekeningswijze
De emissiegegevens voor de verzurende en grootschalige luchtverontreiniging zijn gepresenteerd volgens de sectorindeling volgens de NEC-richtlijn. Voor de stationaire bronnen komt een deel van de emissiegegevens uit de individuele milieujaarverslagen van bedrijven. Het overige deel wordt bijgeschat op basis van statistische gegevens uit onder andere de energiestatistieken, productiestatistieken van het CBS. De emissiecijfers voor de broeikasgassen zijn berekend volgens de IPCC-methode. Voor een uitgebreide beschrijving van de berekeningsmethoden wordt verwezen naar de methodebeschrijvingen op de website van de Emissieregistratie
Basistabel
Alle data opvraagbaar op EmissieregistratieVerder:CBS-StatLine: IPCC-emissies naar lucht CBS-StatLine: NEC-emissies naar lucht
Geografisch verdeling
Nederland, provincie, postcode, 5*5 km2 (kaart)
Andere variabelen
Belasting oppervlaktewater, bodem-emissies, emissies oppervlaktewater, lucht-emissies, lucht-emissies volgens IPCCIn totaal circa 300 stoffenCirca 1600 emissie-oorzaken en circa 1000 (individuele) puntbronnen
Verschijningsfrequentie
In mei definitieve cijfers t-2; in september voorlopige cijfers t-1
Achtergrondliteratuur
Methoden: op de website van Emissieregistratie achter Overzicht documentenBegrippen: op de website van Emissieregistratie achter Begrippenlijst
Opmerking
De emissiegegevens voor de verzurende en grootschalige luchtverontreiniging zijn gepresenteerd volgens de sectorindeling volgens de NEC-richtlijn. Voor de stationaire bronnen komt een deel van de emissiegegevens uit de individuele milieujaarverslagen van bedrijven. Het overige deel wordt bijgeschat op basis van statistische gegevens uit onder andere de energiestatistieken, productiestatistieken van het CBS. Zie voor de NEC-indeling Samenstelling doelgroepen van het milieubeleidDe emissiecijfers voor de broeikasgassen zijn berekend volgens de IPCC-methode. Zie Verschillen tussen CO2-emissietotalen verklaard, 1990-2021, voor een toelichting op de IPCC-emissies.
Betrouwbaarheidscodering
C (Gemiddeld; afhankelijk van emissieoorzaak en stof)
Archief van deze indicator
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2021 (actuele versie , 02 jun 2023 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2018 (v34 , 09 mrt 2020 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2018 (v33 , 27 sep 2019 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2017 (v32 , 25 mrt 2019 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2017 (v31 , 24 okt 2018 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2016 (v30 , 29 mrt 2018 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2016 (v29 , 04 sep 2017 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2015 (v28 , 16 mei 2017 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2015 (v27 , 07 sep 2016 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2014 (v26 , 12 apr 2016 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2014 (v25 , 19 okt 2015 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2013 (v24 , 29 apr 2015 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2012 (v23 , 29 apr 2014 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2012 (v22 , 08 okt 2013 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2011 (v21 , 17 apr 2013 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2011 (v20 , 18 okt 2012 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2010 (v19 , 01 mei 2012 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2010 (v18 , 12 okt 2011 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2009 (v17 , 26 mei 2011 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2009 (v16 , 14 sep 2010 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2008 (v15 , 08 jun 2010 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2008 (v14 , 09 sep 2009 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2007 (v13 , 20 mei 2009 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2007* (v12 , 03 sep 2008 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2006 (v11 , 15 mei 2008 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2006* (v10 , 18 okt 2007 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2005 (v09 , 29 mei 2007 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2005 (v08 , 15 aug 2006 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2004 (v07 , 09 nov 2005 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2003 (v06 , 24 aug 2005 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2002 (v05 , 14 apr 2004 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2002 (v04 , 03 okt 2003 )
- Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2001 (v03 , 10 sep 2002 )
Referentie van deze webpagina
CBS, PBL, RIVM, WUR (2009). Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, 1990-2007 (indicator 0099, versie 13 , 20 mei 2009 ). www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.
