Stikstof- en fosforbalans van zoet oppervlaktewater, 1986-2009

U bekijkt op dit moment een archiefversie van een afgesloten indicator. De actuele indicatorversie met de reden voor het afsluiten, kunt u via deze link bekijken.

De lozingen van stikstof en fosfor zijn tussen 1986 en 2009 aanzienlijk gedaald. De ophoping van deze stoffen in het milieu wordt in belangrijke mate bepaald door de aan- en afvoer via rivieren.

 1986199020002005200720082009
        
 miljoen kg N     
Stikstof      
Totale aanvoer683494438330392332300
 Grensoverschrijdende rivieren540362312252281248220
 Lozingen 1)       
  industrie231864444
  huishoudens36362318141312
  landbouw 2)6633333
 Landbouwgrond 3)52497338714747
 Overige grond 3)115105977
 Depositie 4)1518111010107
        
Totale afvoer683494438330392332300
 Naar zee (via rivieren) 5)550343339233294246223
 Baggerspecie7633333
 Ophoping (accumulatie)1261459694958374
        
 miljoen kg P     
Fosfor      
Totale aanvoer77442616181915
 Grensoverschrijdende rivieren4620171011139
 Lozingen 1)       
  industrie15162,21,00,910,8
  huishoudens1142,11,81,71,61,5
  landbouw 2)0,50,50,20,20,20,10,1
 Landbouwgrond 3)2,82,43,82,64,13,13,1
 Overige grond 3)0,40,30,50,40,50,40,4
 Depositie0000000
        
Totale afvoer77442616181915
 Naar zee (via rivieren) 5)42231810141315
 Baggerspecie6532222
 Ophoping (accumulatie)29165424-2
 
Bron: CBS (2011).CBS/aug11/0194
1) Exclusief lozingen op zee.
2) Emissies naar water door het meemesten van sloten en lozingen in het spui- en drainagewater uit de glastuinbouw.
3) Uit- en afspoeling volgens Modelberekeningen (STONE 2.3) (Emissieregistratie, 2011).
4) Gebaseerd op een zoetwateroppervlak van 0,36 miljoen ha en een gemiddelde natte en droge depositie van 20 kg N/ha in 2009.
5) Bron: Ospar Commission.

Ontwikkeling lozingen op oppervlaktewater

Tussen 1986 en 2009 zijn de lozingen op het oppervlaktewater flink afgenomen: de lozing van stikstof met 71 procent en de lozing van fosfor met ruim 90 procent. Door saneringen bij diverse bedrijven en aanpassing van productieprocessen bedroeg de afname in de industrie voor stikstof ruim 80 procent en voor fosfor 95 procent. Bij de huishoudens is de daling, voor stikstof 67 procent en bij fosfor 86 procent, vooral het gevolg van aanpassingen bij rioolwaterzuiveringsinrichtingen voor stikstof- en fosfaatverwijdering en de invoering van fosfaatvrije wasmiddelen.

Toelichting ophoping

Veranderingen in de emissie zijn niet altijd terug te zien in de ophoping. De aan- en afvoer via rivieren wordt in belangrijke mate bepaald door het weer. In jaren met veel regen is de accumulatie laag doordat er meer nutriënten worden afgevoerd.

Beleidsdoel

Om aan de Europese Nitraatrichtlijn te kunnen voldoen, moet de uitspoeling van nutriënten uit de landbouw omlaag. Strengere wetgeving, onder meer via het mineralenaangiftesysteem (MINAS) (tot en met 2005) en de nieuwe Meststoffenwet (vanaf 1 januari 2006), moet de overschotten uit de landbouw verder terugdringen.

Bronnen

Relevante informatie

Technische toelichting

Naam van het gegeven
Stikstof- en fosforbalans van zoet oppervlaktewater
Omschrijving
Ontwikkeling van de aanvoer (via grensoverschrijdende rivieren, lozingen, landbouwgrond, overige grond en depositie) en afvoer (via rivieren naar de zee, via baggerspecie, ophoping) van de nutriënten stikstof en fosfor voor zoet oppervlaktewater.
Verantwoordelijk instituut
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)
Berekeningswijze
Voor de berekening van de accumulatie worden gegevens gebruikt uit diverse CBS-statistieken zoals milieustatistieken (dierlijke mest, afvalwater, luchtemissies en afvalstoffen). Ook is een deel van de basisgegevens afkomstig uit externe bronnen zoals Emissieregistratie, Planbureau voor de Leefomgeving en Rijkswaterstaat-Waterdienst (voorheen RIZA). Tenslotte wordt informatie geput uit literatuuronderzoek en worden enkele bedrijven telefonisch en/of schriftelijk benaderd voor gegevensverstrekking.
Meer informatie over de berekeningsmethode geeft het artikel Balansen van mineralen en zware metalen (CBS, 2006) en de website van de Emissieregistratie (meta-informatie) (Emissieregistratie, 2011).
Basistabel
StatLine: Stikstof en fosfor in Nederland (CBS, 2011);
Website van de Emissieregistratie (Emissieregistratie, 2011).
Geografische verdeling
Nederland
Verschijningsfrequentie
Jaarlijks
Achtergrondliteratuur
Balansen van mineralen en zware metalen (CBS, 2006) (korte methodenbeschrijving);
Website van de Emissieregistratie (Emissieregistratie, 2011).
Opmerking
Als gevolg van nieuwe inzichten zijn voor de jaren vanaf 2000 de gegevens over de lozingen door de landbouw gewijzigd ten opzichte van de gegevens in de vorige versie van deze indicator. Deze aanpassingen hebben tevens een wijziging van de gegevens over de totale aanvoer en afvoer, alsmede van de gegevens over de ophoping tot gevolg.
Betrouwbaarheidscodering
C (schatting, gebaseerd op een groot aantal (accurate) metingen; de representativiteit is grotendeels gewaarborgd).

Referentie van deze webpagina

CBS, PBL, RIVM, WUR (2024). Stikstof- en fosforbalans van zoet oppervlaktewater, 1986-2009 (indicator 0194, versie 12,

) www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen.